Eti Krom AŞ’nin Özelleştirilmesi
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 5 Mayıs 2004 tarihinde yapılan açıklama ile, Eti Krom A.Ş.nin özelleştirilmesine ilişkin nihai pazarlık görüşmelerinin tamamlandığı ve pazarlık görüşmelerine katılan teklif sahiplerinden Yıltaş İnşaat Ticaret Limited Şirketi’nin 58.100.000 ABD Doları ile en yüksek teklifi verdiği duyurulmuştur.
Daha önce Eti Holding AŞ’ye bağlı bir kuruluş iken 2000 yılında özelleştirme kapsam ve programına alınan Eti Krom AŞ, yüksek karbonlu ferrokrom üretimi alanında faaliyet göstermekte olup, kuruluşa ait 11 adet krom ve 1 adet kuvarsit olmak üzere toplam 12 adet maden sahası bulunmaktadır. Söz konusu krom yatakları, dünya krom pazarında yüksek talebi olan metalürjik kalitede cevherlerdir.
Kuruluş tarafından üretilen krom cevheri, sanayinin en vazgeçilmez girdilerinden biridir. Özellikle çelik ve diğer metallerin korunmasında kaplama olarak kullanılan krom, kullanıldığı alanlarda alternatifsiz metal olması bakımından pek çok sanayileşmiş ülke tarafından stratejik hammadde olarak değerlendirilmektedir.
Krom madenciliği bakımından ülkemizin sorunu, krom işletmeciliğinin kamu ya da özel sektör tarafından yapılması değildir. Dünya metal fiyatları yıldan yıla değişiklik göstermekte, bu değişikliklere bağlı olarak kamu sektörü de özel sektör üreticileri de etkilenmektedir.
Ülkemiz madencilik sektörünün yönetiminde önemli hatalar yapılmaktadır. Sektörün en önemli madencilik kuruluşları yıllardan beri Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na devredilmiş bulunmaktadır. Ancak, söz konusu idarenin yetersizlikleri madencilik sektörünün her yıl biraz daha erimesine neden olmaktadır. Madencilik sektörü, tüm dünyada özellik arzeden, farklı değerlendirilmesi gereken bir sektördür. Söz konusu idare bu olgunun farkında değildir.
Diğer pek çok madencilik alanında olduğu gibi, krom sektöründe de, temel sorun hammaddenin sanayide kullanılabilmesi hususudur. Günümüzde kromit cevheri üreticisi ülkeler, çok büyük oranda ferrokrom ve paslanmaz çelik üretimi yapmakta, hammaddenin ülke ekonomilerine katkısını artırmaktadırlar. Kromun hammadde olarak satılması yerine paslanmaz çelik üretiminde kullanılması durumunda, katma değeri en az 20 kat artmaktadır. Yine, dış ticaret dengesi üzerindeki olumlu etki de göz ardı edilmemelidir.
Ülkemizde yapılmayan şudur: Krom, çok büyük oranda hammadde olarak dışarıya satılmakta olup, sanayiye dönük kullanımı sınırlı kalmaktadır. Eti Krom AŞ’nin özelleştirme işlemi, bu sorunu çözmeye yönelik bir girişim değildir. Gerçek sorun yine ortada kalmaktadır. Metal fiyatlarındaki muhtemel bir değişim ile adı geçen firma güç durumda kalacak, her zaman olduğu gibi devletten yardım talep edecektir.
Türkiye’nin yapması gereken, kamunun elindeki krom işletmelerini özelleştirmek ve kromların hammadde olarak ülke dışına ihraç edilmesini sürdürmek değil, mevcut hammadde kaynaklarını sanayi sektörlerinin kullanımına sunmak, böylece katma değeri artırmak olmalıdır. Paslanmaz çelik yatırımına, ferrokrom yatırımlarına yönelinmesi gerekmektedir. Ancak, bu husus, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın algılayabileceği, dolayısıyla çözebileceği bir konu değildir.
Ülkemiz ekonomi yönetimi hata yapmakta, özel sektörü kolay para kazanma yollarına teşvik etmektedir. Özel sektör, sanayi sektörlerine yatırım yapmamaktadır. Maden kaynaklarını hammadde olarak ihraç etmeyi tercih etmek ülke yararına değildir.
Bu çerçevede aşağıda sıralanan soruların idare tarafından en kısa zamanda cevaplandırılarak kamuoyunun bilgilendirilmesi hususunu, söz konusu idarenin kamusal sorumluluğu olarak görmekteyiz:
- İdare, söz konusu özelleştirme uygulamasından ülkemiz ve madencilik sektörüne hangi yararları beklemektedir? Kuruluşun kamunun elinde kalmasıyla özel firmaya devredilmesi arasında, genel kamu yararı ve ekonomiye net katma değer bakımından beklenen farklılık nedir?
- Madencilik deneyimi olmadığı anlaşılan firma, herhangi bir sıkıntıyla karşılaşması durumunda, devlet bu firmayı kurtaracak mıdır? Bu durumda tesislerin akibeti ne olacaktır? Bununla ilgili planlama yapılmış mıdır?
- Yıllardan bu yana özelleştirilecekleri söylenen ve bu amaçla Özelleştirme İdaresi Başkanlığı bünyesine alınan, ancak ne özelleştirilebilen ne de doğru dürüst bir yatırım yapılmayan ve bu nedenle her geçen gün giderek çökmekte olan kamu madencilik kuruluşları için idarenin görüşü nedir?
Türkiye‘nin ham krom cevheri ihraç etmesi yerine katma değeri çok daha yüksek olan ferrokrom üretip ihraç etmesi, bunun yanı sıra, paslanmaz çelik ve diğer sanayilerini de geliştirerek kromu ülke içinde tüketmesi gerekmektedir. Mevcut konsantre ve ferrokrom tesislerinin modernizasyonu amacıyla kaynak ayrılmalıdır.
Öte yandan, krom cevheri aramalarına da yeniden başlanılmalıdır. Türkiye’de sayısı fazla olan krom zuhurlarındaki potansiyel tespiti yetersizdir. Krom yataklarına ilişkin rezerv bilgileri güncelleştirilmeli, 1985 yılından bu yana yapılamayan aramalar hızlandırılarak potansiyel kaynaklar biran önce görünür hale getirilmelidir.
Kamuoyunun bilgisine sunarız.
TMMOB
MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI
YÖNETİM KURULU
Ankara, 7 Mayıs 2004