MESLEKİ YETERLİLİK SİSTEMİ VE BELGELENDİRME İŞLEMLERİ KONUSUNDA HATALI UYGULAMALARA İZİN VERİLMEMELİDİR.
MESLEKİ YETERLİLİK SİSTEMİ VE BELGELENDİRME İŞLEMLERİ KONUSUNDA
HATALI UYGULAMALARA İZİN VERİLMEMELİDİR.
Mesleki Yeterlilik Sistemi; ulusal meslek standartlarının ve ulusal yeterliliklerin geliştirilmesi ve bu çerçevede belirlenen standartlar/yeterlilikler kapsamında, ülkemiz çalışanlarını uluslararası akreditasyon kuralları uyarınca şeffaf ve güvenilir şekilde belgelendirilmesini hedeflemektedir.
Çalışanları belgelendirecek kuruluşlar, TÜRKAK tarafından akredite edilmekte, Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından da yetkilendirilmekte ve denetlenmektedir. Bu kuruluşlar, sadece yetkili oldukları kapsam çerçevesinde ilgili kişileri belgelendirebilmektedir. Belgelendirme sürecinde doğrudan kişiler veya kişilerin adına işletmeler, yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşlarına (YBK) başvuru yapmakta, YBK’lar gerekli tedbirleri alarak kişileri sınava almakta ve ulusal yeterlilikler kapsamında bu kişilerin sınavları gerçekleştirilerek, başarılı olan kişilere MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi, MYK tarafından düzenlenmektedir.
Belgelendirme ücretleri 2021 yılı için ve bir sefere mahsus olmak üzere işsizlik fonundan karşılanacak, kişi ve firmalar bu konuda ödeme yapmayacaklardır. Olumlu olarak değerlendirdiğimiz bu durum uygulamada ciddi yanlışlara yol açma potansiyeli taşımaktadır. Son dönemde zorunlu gruplar dışında çalışan kişilere belge verilmesi ve belgelendirme ücretlerinin üst seviyeden talep edilmesi gibi olumsuzluklara tanık olmaktayız. Bu tür olumsuz uygulamalar belgelendirme sistemi üzerinde bozucu etki yaratabileceği gibi zorunlu olmayan alanlarda ve/veya yüksel bedellere belgelendirme yapılması nedeniyle kamu kaynaklarının boşa harcanması sonucunu da doğurabilecektir.
2014 yılında Soma’da yaşanan facia sonrasında 5544 sayılı Kanun’da ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda yapılan değişiklikler gereğince, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfa giren ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yayımlanan tebliğlerde belirtilen mesleklerde MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi olmayan kişiler (mevzuatta açıkça yazılan haller dışında) çalıştırılamamaktadır. Bakanlık tarafından çıkartılan tebliğlerde çeşitli sektörlerin yanı sıra Maden Sektörü’nde de 8 Nisan 2021 tarihi itibariyle 8 meslek için belgelendirme zorunluluğu getirilmiştir.
Bu meslekler:
- 16UY0265-3 Kırma Eleme Tesis Operatörü
- 18UY0363-4 Mekanizasyon İşçisi (Maden)
- 18UY0364-4 Mekanize Kazı Operatörü
- 16UY0266-3 Mermer Doğaltaş Ocakçısı
- 16UY0267-4 Mermer-Doğaltaş Özel İmalat Elemanı
- 18UY0365-4 Pres İşçisi (Maden)
- 18UY0379-3 Yeraltı Hazırlık İşçisi
- 18UY0379-4 Yeraltı Hazırlık İşçisi
Ayrıca madenlerde çalışan destek hizmetler olarak kabul edilebilecek, makine bakımcı, elektrik bakımcı, kaynakçı gibi bazı meslekler için de daha önce getirilen zorunluluk kapsamında belgelendirme yapılmaktadır. Belgelendirme zorunluluğu bulunan 181 mesleğin tam listesine MYK web sitesinden (https://portal.myk.gov.tr/index.php?option=com_yeterlilik&view=arama&belge_zorunlu=1) ulaşmak mümkündür.
Yukarıda belirtiğimiz gibi, ilgili mesleklerde gerçekleştirilen sınav ve belgelendirme işlemlerinde adayların YBK’lara ödeyecekleri sınav ve belgelendirme giderleri, adayların bu sınavlarda başarılı olması kaydıyla, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre belirlenen sınırlar çerçevesinde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan geri ödenebilmektedir. Bu husustaki en önemli konu ise kişilerin sınav ve belgelendirme ücretleri bir defaya mahsus olarak karşılanabilmektedir. Bir kişi 5 yıllık sürede sadece bir sınav ücretini İşsizlik Sigortası fonundan geri alabilmektedir. Bu fon desteği ilgili mevzuat uyarınca 2021 yılı sonuna kadar devam edecektir.
Bu çerçevede, çalışan kişiye doğru belge verilmemesi nedeniyle 2 temel sorun ortaya çıkmaktadır.
- Hali hazırda MYK tarafından kabul edilmiş 23 maden mesleği bulunmakta iken, henüz tamamında belgelendirme yapılmadığı için sadece 8 adet meslekte belge zorunluluğu getirilmiştir. Maden şirketlerimizin sadece yukarıda sayılan 8 meslek erbabı yerine tüm çalışanlarına belgelendirme yapmaya çalıştığı anlaşılmıştır. Bu durumda önemli sorunlar ortaya çıkarmaktadır. İlk olarak herhangi bir belge alınmış olması belge zorunluluğu kapsamında getirilen cezai işlemlere karşı bir fayda sağlamamaktadır. Örneğin, Yeraltı üretim işçisi olarak görev yapan çalışanın sınava girerek aldığı Yeraltı Hazırlık İşçisi belgesi denetimlerde geçerli bir belge değildir. Benzer şekilde kişinin belgelendirilmiş olması bir iş kazası gibi istenmeyen durum karşısında da işletmeleri zor bir duruma sokmaktadır. Hali hazırda yukarıda sayılan 8 meslek dışında kişilerin belge almaları için bir zorunluluk veya işletmelere fayda sağlayacak bir sebep yoktur.
- İşsizlik sigortası fonundan karşılanması nedeniyle yanlış belgelendirme hem kişinin gerçek alanda belgelendirilmesini engellemekte, hem de kamudan amacı dışında kaynak aktarılmasına sebep olarak kamu zararını oluşturmaktadır.
- Belgelendirme yapan kuruluşların sınav ücreti olarak İşsizlik Sigortası kapsamında belirlenen üst sınırlara göre ücret tarifesi belirledikleri görülmektedir. Odamız sınav ücretlerinde asgari tutarları belirleyerek Kamudan aktarılacak kaynağın daha az olmasına dikkat etmekte bu çerçevede kamu zararı oluşmasına engel olmaktadır. Örneğin Kırma Eleme Tesis Operatörü için belirlenen üst limit 1607,61-TL’dir. Oysa odamız bu kapsamda yürüttüğü çalışmalarda 1350-TL olarak sınav bedeli belirlemiş olup, 10 kişi ve üzeri başvurularda bu tutarı 1.080-TL olarak uygulamaktadır. Bu çerçevede, kamudan 527-TL daha az kaynak çıkmaktadır.
Odamız Mesleki Yeterlilik Sistemi kapsamında yer alan belgelendirme işlemleri ile ilgili gelişmeler konusunda kamuoyu bilgilendirilecek, haksız bir biçimde kamu kaynak kaybı oluşturacak girişimlere de engel olmak için üzerine düşen sorumluluğu yerine getirecektir.
Saygılarımızla
TMMOB Maden Mühendisleri Odası
Yönetim Kurulu
Haziran 2021, Ankara