Madencilik Fonu, 15.06.1985 tarihinde yürürlüğe giren 3213 sayılı Maden Kanunu’nu 34. maddesi ile kurulmuştur.

Fonu’nun amacı; madenciler, arama teknolojik araştırma, geliştirme, proje, tesis, altyapı, istihsal ve ihracat ile ilgili düşük faizli finansman kredileri sağlanması, Bakanlar Kurulu Kararı ile kritik madenlerin stoklanması, yurt içi destekleme maden alımlarında sübvanse edilmesi, böylece ülke madencilik sektörünün desteklenmesi ve geliştirilmesi olarak belirlenmiştir.

Kanun metninde Fon‘un kaynakları, irat kaydedilen teminatlar, müsadere edilen cevher ve malzemelerin satışından elde edilen gelirler, ihale gelirleri, maden ithalat ve ihracatından alınan fon kesintileri ve diğer gelirler olarak Gümrük Birliği nedeniyle 01.01.1996 tarihinden itibaren sıfırlanmıştır. 23 Şubat 2000 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Maden Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmenlik Değişikliği ile, Avrupa Birliği Ülkeleri’nin dışındaki ülkelerden yapılacak,kömür-petrokok ve krom cevheri ithalatından % 10, demir cevheri ithalatından %2,5 fon kesintisi yapılaması yürürlüğe girmiştir.

Yukarıda sayılan gelirlerin tamamı, Fon’un 1993 yılından itibaren bütçe kapsamına alınmasıyla, Hazine’ye aktarılmaya başlanmış ve böylece bu gelirlerin madencilik sektörüne kredi olarak yeterince destek sağlanması olanağı ortadan kalkmıştır.

Bu durumda ise Fon’un bütçesi, evvelce verilmiş kredilerin anapara ve faiz geri dönüşleri ile Genel Bütçe’den ayrılan cüz’i miktarda ödenekten oluşturulmuştur. Fon’un yapısı ve işleyişi Maden Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 36-56. maddelerinde belirlenmiş, Fon‘dan kredi kullandırılmasına ilişkin usuller ise Madencilik Fonu Kredi Yönetmeliği’nde yer almıştır. Değişen koşullar ve uygulamada ortaya çıkan aksaklıklar nedeni ile yapılan temenniler doğrultusunda, her iki yönetmelikte muhtelif tarihlerde değişiklikler yapılmıştır.

Madencilik Fon’unda, kuruluşundan bu yana, 3046 sayılı yasaya göre geçici statüde personel çalıştırılmaktadır. Fon’un kadrolu bir teşkilat yapısına kavuşturulması Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu Raporlarında birçok kez dile getirilmiş, Fon’a tüzel kişilik kazandırılması amacıyla girişimde bulunulması temenni edilmiştir. Değişiklik doğrultusunda yapılan girişimlerden günümüze kadar olumlu sonuç alınamamıştır.

Firmalar, mevcut olan kredi talep formalarına göre hazırladıkları fizibilite raporları ile Fon Sekreterliği’ne başvurarak kredi talebinde bulunurlar. Genel Sekreterlik bu raporları değerlendirir ve kurulan heyet tarafından ruhsat sahası, fabrika ve şirket merkezinde değerlendirmeler yapılarak, değerlendirme raporları hazırlanır. Kredi talebi uygun bulunursa, talep Fon Yönetim Kurulu’na götürülerek ilgili firmaya proje değerlendirme raporları doğrultusunda kredi tahsisi yapılır. Krediler banka mektubu karşılığında ve dilimler halinde kullandırılır.

1989 yılından 2000 yılı sonuna kadar toplam 454 dosyaya 25.940.646 milyon TL. kredi tahsisinde bulunulmuştur. Bu miktarın 15.552.838 milyon TL’ si kullandırılmıştır.

1989 yılından 2000 yılı sonuna kadar maden cinsine göre tahsis edilen ve kullandırılan kredilerin dağıtım tablosu aşağıda görüldüğü gibidir.

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi, 12.04.1999 tarih ve 12651 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, yerli demir cevheri kullanan entegre demir ve çelik işletmelerinin kullandıkları demir cevherinin demiryolu ile taşınmasından doğan giderlerin %40’ı Madencilik Fonu’ndan karşılanması kabul edilmiştir. Bu karar doğrultusunda yerli demir cevheri üreticilerine Fon’dan, 1999 ve 2000 yıllarında toplam 2.603.254 milyon TL ödeme yapılmıştır. 1993 yılında krize giren krom sektörüne yaklaşık 30 milyon $ kredi desteği sağlanmış ve bu destekle sektör rahatlamıştır.

Fonun kredilerine uygulanan faiz oranları, TC Merkez Bankası Dış Krediler Kur Farkı Fonu Kapsamındaki Kredilere Uygulanan Değişken Faiz Oranı esas alınarak, günün koşullarına göre, Yönetim Kurulu’nca tespit edilmektedir. Tahsis edilen kredi karşılığında Yönetim Kurulu’nca belirlenen oranda banka teminat mektubu alınmaktadır. Bu nedenle kredinin geri dönüşü kesin teminat altına alınmaktadır.

Fondan tahsis edilen krediler ve cari faiz oranları şöyledir. Maden Araştırma ve Geliştirme Kredileri için %13, İhracat Kredileri için %15, Tesis Kredisi için %20, İşletme Kredisi için %25 ve Yurt İçi Stok Kredisi için %28,ayrıca kullandırılan kredi miktarının 1,3 katı kadar banka teminat mektubu alınmaktadır.

Madencilik sektörünün riskli yapısı ve zor doğa koşullarında çalışılması, dünya fiyat dalgalanmalarından anında etkilenmesi, yatırım süresinin uzun olması nedenleriyle dünyanın bir çok ülkesinde özel destekler almaktadır. Ancak ülkemizde yeterli düzeyde desteklendiği söylenemez. Madencilik Fonu kuruluş amacı doğrultusunda ve olanakları ölçüsünde sektörün her yıl artan taleplerini karşılamaya çalışmaktadır. Ancak sektöre gerekli yardımın yapılabilmesi, finans desteğinin artırılmasına ve devamına bağlıdır.

Fon’ un zor koşullarda çalışan hatta batma noktasına gelmiş bir çok şirkete verdiği destekle madencilik sektörüne çok önemli katkıları olmuştur. Fon, Madencilik alanına önemli oranda finans desteği yapmıştır(1989-2000 yılları arasında kullandırılan kredinin döviz karşılığı 132.305.111 $’dır). Bu duruma örnek olarak mermercilik alanı verilebilir. Gerek ocak ve gerek fabrika yatırımı olarak bugüne kadar Fon’un tüm tahsisatının önemli bir bölümü mermercilere verilmiştir. 1989 yılında 30 milyon $ olan mermer ihracatı 2000’li yıllarda 200 milyon $’ lara ulaşmıştır.

Madencilik Fonu kuruluş amaçları doğrultusunda ;