Madde 1 - 2872 sayılı, 9 Ağustos 1983 kabul tarihli Çevre Kanunu’nun 1 ve 3. maddelerinde öngörülen amaç ve ilkeler doğrultusunda, 8, 9, 10, 11, 12 ve 13. maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 2 - Bu Yönetmeliğin amacı, her türlü faaliyet sonucu atmosfere yayılan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki emisyonları kontrol altına almak; insanı ve çevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak; hava kirlenmeleri sebebiyle çevrede ortaya çıkan umuma ve komşuluk münasebetlerine önemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya çıkmamasını sağlamaktır.

Madde 3 - Bu Yönetmeliğin hükümleri, 2. maddede belirtilen amaca ulaşmak için;

a. Tesislerin kurulması ve işletilmesini,

b. Tesislerin, yakıtların, hammaddelerin ve ürünlerin üretilmesi, kullanılması, depolan-ması, taşınması ve ithalini,

c. Motorlu vasıtaların donanımları, çalıştırılmaları ve uymaları gereken keyfiyetleri,
kapsar.

Madde 4 - Bu Yönetmelik;

a. 2690 sayılı Kanun ile Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna verilen yetki alanına giren, insan sağlığı ve çevrenin nükleer yakıt ve diğer radyoaktif maddelerin radyasyonundan korunmasında; ilgili tesis, alet ve düzeneklerde,

b. İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzükleri kapsamına giren işyeri atmosferlerinde,

c. Hava alıcı ortamına bir emisyonun söz konusu olmadığı tesis, alet ve düzeneklerde,

uygulanmaz.

a. HAVA KİRLETİCİLER: Havanın tabii bileşimini değiştiren, is, duman, toz, gaz, buhar ve aeresol halindeki kimyasal maddelerdir.

b. HAVA KALİTESİ: İnsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliğinin göstergesi olan, çevre havasında mevcut hava kirleticilerin artan miktarıyla azalan kaliteleridir. Hava kalitesinin belirtilmesinde kullanılan tanım, birim ve semboller Ek 1’de verilmiştir.

c. EMİSYONLAR: Yakıt ve benzerlerinin yanmasıyla; sentez, ayrışma, buharlaşma ve benzeri işlemlerle, maddelerin yığılması, ayrılması, taşınması ve bu gibi diğer mekanik işlemler sonucu bir tesisten atmosfere yayılan hava kirleticilerdir. Emisyonların belirtilme-sinde kullanılan tanım ve birimler Ek 1’de verilmiştir.

d. TESİS: Bu yönetmelikte tesisin anlamı:

- Kurum, kuruluş, işletmeler ve diğer sabit düzenekler;

- Makinalar, aletler ve diğer yer değiştirebilen teknik düzenekler ile motorlu vasıtalar;

- Üzerindeki madde depolanan, boşaltılan ve iş yapılan mülklerdir.

e. YETKİLİ MERCİ (YETKİLİ MAKAM): Bu Yönetmelikte adı geçen yetkili merci, resmi izinlerin verilmesinde ve denetim görevinin ifasında, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 268-275. maddelerine göre Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ile bu Kanunun yetkili kıldığı kurum ve kuruluşlardır. Kirletme yasağı, çevre korunması, çevresel etki değerlendirmesi, işletme izni, haber verme yükümlülüğü ve denetleme esasları hakkında yönetmelikleri ve standartları hazırlama yetkisi 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 8-13. maddeleri uyarınca Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğündedir. Verilecek cezalar 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesi hakkında 3301 sayılı Kanun doğrultusunda uygulanır. Faaliyetlerin durdurulmasında yetki, 2872 sayılı Kanun’un 15-16. maddelerinde belirtilen şekilde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü ve mahallin en büyük mülki amirindedir. Ayrıca 222 sayılı Çevre Genel Müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri Hakkında 18.6.1984 tarihinde yürürlüğe konan Kanun Hükmünde Kararname ile verilen yetkiler doğrultusunda, Çevre Genel Müdürlüğü ve Mahalli Çevre Kurulları çevre kirliliğinin önlenmesi için çalışmalar yapar ve kararlar alırlar.

f. İZİN: Bu Yönetmelik’te izin, “Emisyon İzni” anlamında kullanılmıştır.

g. ÖN İZİN: Bu Yönetmelik’te ön izin, “Emisyon Ön İzni” anlamında kullanılmıştır.

h. TİP VE EMİSYON BELGESİ: İzne tabi olmayan, emisyon yayan değişik modeldeki tesislerin ve bunların parçalarının tasarım özellikleri, verim, kapasite ve emisyon değerlerinin bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu tevsik eden belgedir.

i. TEKNOLOJİK SEVİYE: Sürekli işletilmesinde başarısı tecrübeyle sabit, mukayese edilebilir metodular, düzenekler ve işletme şekilleriyle kontrolleri yapılabilen; emisyon sınırlama tedbirlerini pratikleştiren ve kullanışlı hale getiren, ileri ve ülke şartlarında uygulanabilir teknolojik metotlar, düzenekler, işletme biçimleri ve temizleme metotlarının geldiği seviyedir.

j. ÜRETMEK: Bu Yönetmelik kapsamında “üretmek” terimi; üretmek, işlemek, üretim amacıyla tüketmek ve diğer kullanımları içine alır. Bu Yönetmelik’te ithalat ve diğer nakliyatlar aynı anlamda mütalâa edilirler.

Madde 6 - 1.Hava Kalitesi Sınır Değerleri: İnsan sağlığının korunması, çevrede, kısa ve uzun vadeli olumsuz etkilerin ortaya çıkmaması için atmosferdeki hava kirleticilerin, bir arada bulunduklarında, değişen zararlı etkileri de göz önüne alınarak tesbit edilmiş konsantrasyon birimleriyle ifade edilen seviyelerdir.

Aşılmaması gereken, bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir.

Maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının % 95’ini aşmaması gereken değerlerdir. Çöken tozlar için farklı olarak aşılmaması gereken maksimum aylık ortalama değerdir.

UVS ve KVS değerler için öngörülen süreler genellikle 1 yıllık periyotları kapsar. Ayrıcalıklı durumlar Ek 2’de belirtilmiştir.

Çeşitli hava kirleticileri için uyulması gereken uzun ve kısa vadeli sınır değerler aşağıda verilmiştir.

NOT: Parantez içindeki rakamlar referans maksimum saatlik sınır değerlerdir.

C - Kış Sezonu Ortalaması Sınır Değerleri

Kış aylarında, binaların ısıtılmasıyla ortaya çıkabilen hava kirlenmelerine yol açan hava kirleticiler için Ekim-Mart ayları arasında yerleşim bölgelerinde yapılan ölçümlerin ortalamaları, aşılmaması gereken kış sezonu ortalaması UVS sınır değerleri ile mukayese edilirler.

2. 1 inci fıkra ile belirlenen sınırlara ulaşılmadığı halde, mahalli çevre birimleri hava kalitelerini iyileştirme programları geliştirirler. Hava Kalitesi Sınır Değerlerini, zaman içerisinde daha sıkı sınır değerlerine düşürerek, daha temiz hava kalitelerine ulaşmak için, yaygın olarak ortaya çıkan hava kirleticilere ait, hedeflenmiş sınır değerler belirlenir. Kükürt dioksit ve havada asılı partikül maddeler için aşağıdaki hedef sınır değerler tesbit edilmiştir. Bu hedeflere mümkün olan en yakın zamanda ulaşmak için programlar geliştirilir. Tesisler kurulurken hava kalitesini koruma önlemleri kuruluş tarihinde yürürlükte olan UVS ve KVS değerlerine göre alınır.

3) Bilhassa hassas hayvan, bitki ve eşyayı hava kirliliğinin zararlı etkilerinden korumak için özel koruma alanlarında kükürt dioksit, gaz halinde anorganik klor ve flor bileşikleri, çöken tozlarda kurşun ve kadmiyum miktarları için aşağıdaki özel sınır değerler tatbik edilir.

4. Petro Kimya Tesisleri ve petrol rafinerilerinde uyulması istenilen hava kalitesi sınır değerleri aşağıdaki gibidir.

(*) - Bir yıl içindeki toplam saatlerin % 6’sından fazla zaman içerisinde bu sınırlar aşılmışsa önemli rahatsızlıkların söz konusu olduğu, tesis izni verilmesi için esas olan şartların yerine getirilmediği kabul edilir.

(**) - Bir yıl içindeki toplam saatlerin % 1’inden fazlasında aşılmaması gereken değerlerdir. Ölçüm değerleri 1 saatlik ortalamalar halinde verilir.

5. Hava kirliliği seviyelerinin ölçüm ve tespiti Ek 2’deki esaslara göre yapılır.

Madde 7 - Madde 10 ile 28 arasında ele alınan izne tabi bir tesis için madde 9’da herhangi bir sınırlama getirilmemişse madde 7 ve madde 8’de verilen emisyon sınırlarına uyulması mecburidir.

A - Atık gazlardaki isliliğin derecesi, katı yakıtlı tesislerde Ringelman skalasında 2 veya daha küçük tutulur.

B - Sıvı yakıt yakan yeni kurulacak tesislerin atık gazlarındaki islilik derecesi Bacharach skalasına göre motorin yakanlarda en fazla iki, 4 ve 5 no.lu fuel oil yakanlarda en fazla 3, 6 no. fuel oil yakanlarda en fazla 4 olması gerekir.

Bu yönetmeliğin yayımı tarihinden önce kurularak işletmeye alınmış tesisler için islilik sınırları bu bendin birinci cümlesindeki değerlere 1 ilave edilerek bulunur.

A -Atık gazlarda bulunan toz şeklindeki emisyon aşağıda B bendinde sınırlandırılmamışsa, bent 3’teki sınırlar ile diyagram 1’deki sınırları aşamaz.

B - Doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme tesislerinden çıkan gazlarla atılan toz emisyonu 3 kg/h’e kadar ise atık gazlardaki toz konsantrasyonu 300 mg/m3, atılan emisyon 3 kg/h’den fazla ise atık gazlardaki toz konsantrasyonu 150 mg/m3’ün altında tutulur.

Ek 3’te I, II ve III olarak sınıflandırılan özel toz emisyonları aşağıdaki sınırlar içinde tutulur.

I inci sınıfa giren toz emisyonları 20 mg/m³

(0.1 kg/h veya üzerindeki emisyon debileri için)

II nci sınıfa giren toz emisyonları 50 mg/m³

(1 kg/h veya üzerindeki emisyon debileri için)

III üncü sınıfa giren toz emisyonları 75 mg/m³

(3 kg/h veya üzerindeki emisyon debileri için)

I ve II nci sınıflara giren özel toz emisyonlarının bir arada bulunması durumunda toplam emisyon konsantrasyonu 50 mg/m3, I ve III veya II ve III üncü sınıflara giren toz emisyonlarının bir arada bulunması durumunda emisyon konsatrasyonu 75 mg/m3 sınırlarını aşamaz.

Tozlu maddelerin üretimi, parçalanması, tasnifi, doldurulması ve diğer işlemleri sırasında ortaya çıkan tozlu gazlar toplanacak ve toz ayırma sisteminden geçirilir.

Çapı 5 mm’den küçük ürünleri üreten makinalardan toz sızdırmaları önlenemiyorsa bu makinalarda üretim kapalı alanlarda yapılır.

Şayet üst yüzeydeki nem oranı en az % 10 değilse, çapı 2 mm’den küçük öğütülmüş tozlu maddelerin taşınması, kapalı sistemlerde yapılır ve kapalı alanlarda depolanır.

Bu maddelerin boşaltma ve paketleme tesisleri toz emisyonlarına karşı korunur.

- Arazide rüzgârı kesici toprak yığınları yapılır, rüzgârı kesici bitkiler dikilir, rüzgâr koruyucuları yapılır,

- Konveyörler ve diğer taşıyıcıların üzerleri kapatılır,

- Savunma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılır,

- Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılır,

- Bağlayıcı maddelerle sıkıştırılması yapılır,

- Üst tabakalar % 10 nemde muhafaza edilir.

Toz yapan yanma ve üretim artıklarının taşınmasında taşınan malzemenin tozumayı önleyecek derecede nemli olmaması halinde kapalı taşıma sistemleri kullanılır. Bunların açıkta depolanmasında 5 inci bentteki tedbirler alınır. Depolama işlemi tamamlanan sahalar toprakla örtülüp üstü yeşillendirilmeye çalışılır.

Tesislerdeki yollar hava kalitesini bozucu etki yaratıyorsa yolların bitümlü kaplama malzemeleri, beton veya benzeri malzemelerle kaplanması, düzenli olarak temizlenmesi veya toz bağlayan maddelerle muameleye tabi tutulması gereklidir.

Toz biçimindeki emisyonu tutan filtrelerin boşaltılmasında toz emisyonunu önlemek için toz, kapalı sistemle boşaltılır veya boşaltma sırasında nemlendirilir.

Gaz biçimindeki anorganik klok emisyonları 3 kg/h veya üzerinde ise, bu bileşiklerin atık gaz içerisindeki konsantrasyonu (Clˉ) 30 mg/m³’ü aşamaz.

Gaz biçimindeki anorganik flor emisyonların, g/h veya üzerinde ise, bu emisyonların atık gaz içerisindeki konsantrasyonu (Fˉ) 5 mg/m³’ü aşamaz.

Ek 4’te I, II ve III olarak sınıflandırılan, atık gazlarda bulunan organik bileşiklerin buhar ve gaz biçimindeki emisyonları, aynı sınıftan birden fazla bileşik bulunsa dahi bunların toplam emisyonları, aşağıdaki değerleri aşamaz.

Birden fazla sınıfa ait organik bileşiklerin birlikte atılması durumunda, bu maddede yukarıda verilen değerlerin aşılmaması kaydıyla, toplam emisyon konsantrasyonu 300 mg/m³’ü geçemez.

Atık gazlarda bulunan kanser yapıcı maddeler prensip olarak en düşük düzeyde tutulur. Bu konuda iş güvenliği mevzuatı da dikkate alınır.

Ek 5’te I’den III’e kadar sınıflandırılmış olarak verilen maddelerin, uygun gruptan birden fazla madde bulunması durumunda dahi toplam konsantrasyonları aşağıdaki değerleri aşamaz.

Bu konsantrasyon sınırları aşılmamak kaydıyla, I ve II nci sınıftaki maddeler bir arada atılırsa toplam konsantrasyon 1 mg/m3, I ve III üncü sınıftaki maddeler veya II ve III üncü sınıftaki maddeler birarada atılırsa toplam konsantrasyon 5 mg/m³’ü aşamaz.

Madde 8 - 1) Atık gazlar serbest hava akımı tarafından, engellenmeden taşınabilecek biçimde atmosfere verilmelidir. Genelde, bu amaçla baca kullanılmalı ve gazların bacadan çıkış hızları tesis anma gücünde çalıştırılırken en az 6 m/sn olmalıdır. Ancak, anma ısıl gücü 300 Kw’ın altında olan tesislerde gaz çıkış hızı 6 m/sn’nin altında olabilir.

2) Küçük Tesislerde Asgari Baca Yüksekliği

Anma ısıl gücü 300 Kw’ın altında olan tesislerde bacanın çatı üzerinden itibaren asgari yüksekliği aşağıdaki gibi belirlenir.

Baca yüksekliği çatının en yüksek noktasından en az 0,5 m. daha yüksek olmalıdır. Anma ısıl gücü 50 Kw’ın altında olan tesislerde baca çatının tepe noktasına çok yakın değilse, çatı tabanından en az 1 m. yüksekliğinde olmak kaydıyla, daha alçak olabilir.

Baca yüksekliği çatının en yüksek noktasından itibaren en az 1,5 m. olacaktır. Ancak, tesisin anma ısıl gücü 50 Kw’ın altındaysa bu yükseklik 1 m. olabilir.

3) Orta Boy Tesislerde Asgari Baca Yüksekliği

Anma ısıl gücü 300 Kw ile 1 MW arasında bulunan tesislerde bacanın çatı üzerinden itibaren asgari yüksekliği aşağıdaki gibi olması gerekir.

Bacanın yüksekliği çatının en yüksek noktasından itibaren en az 1 m. olarak tespit edilir.

Düz veya eğim açısı 20˚’nin altında olan eğik çatılarda baca yüksekliği, çatı eğimini 20˚ kabul ederek hesaplanan eğik çatının en yüksek noktasından itibaren en az 1 m daha fazla olarak tespit edilir.

4) Büyük Tesislerde Asgari Baca Yüksekliği

Anma ısıl gücü 1.2 MW üzerinde olan tesislerde baca yüksekliği Ek 6’da verilen esaslara göre belirlenir. Bacanın tabandan yüksekliği en az 19 m ve çatı üstünden yüksekliği ise en az 3 m olmalıdır. Çatı eğimi 20˚’nin altında ise çatı yüksekliği hesabında 20˚’lik eğim kabul edilir.

Benzeri tür emisyonda bulunan ve yaklaşık aynı yükseklikteki bacalar arasındaki yatay mesafe, baca yüksekliğinin 1,4 katından azsa ve emisyonların birbiri üzerine binmemesi için farklı yüksekliklerde baca kullanılması zorunlu görülmüyorsa tek baca kullanılır. Bu paragrafta yukarıda belirlenen baca yüksekliği kullanılması halinde Ek 2’de belirtilen toplam kirlenme değeri (T.K.D.) madde 5’te öngörülen hava kalitesinin değerini aşıyorsa, ilk önce emisyon değerinin düşürülmesine çalışılır. Bu ekonomik veya teknolojik olarak mümkün değilse, baca yükseltilerek hava kalitesi değerinin aşılması önlenir.

Ek 6’ya göre belirlenen, engebelere göre düzeltilmemiş baca yüksekliği madde 23’te yeralan ek düzenlemeler kapsamına girmiyorsa 250 m’yi aşmayacaktır. Baca yüksekliğinin 200 m’den yüksek çıkması durumunda teknolojik seviyeye uygun emisyon azaltıcı tedbirlere başvurulur.

Madde 9 - Hava kirliliği açısından kirletici vasfı yüksek olan tesislerin emisyonları Ek 7’de verilen sınırları aşamaz.

Madde 34 - Bir tesisin çevreye zararlı etkiler yarattığı kuşkusu varsa yetkili merci izne tabi veya izne tabi olmayan bir tesisin işleticisine, merci tarafından belirlenmiş yetkili bir uzman kuruluşa veya kişiye tesisinden çıkan emisyonu veya tesisin kurulu olduğu alandaki hava kalitesini ölçtürmesini emredebilir. Yetkili merci yapılacak ölçümlerin cinsi ve kapsamı ile sonuçların rapor haline getirilmesinin detaylarını tespit etmeye yetkilidir.

Madde 35 - Emisyonun ölçümünde ve tespitinde Ek 11’deki esaslara uyulur.

Madde 36 - 1) Hava kirliliğinin önemli boyutlarda olduğu kritik bölgelerde kurulu izne tabi tesislerle, bu bölgeler dışında yetkili merciler tarafından tespit edilen tesisleri işletenler, yetkili merciye, merci tarafından belirlenen süreler içinde, tesisten belirli süre içinde yapılan emisyon miktarı ile zamana ve yere göre dağılımını gösteren emisyon raporu sunarlar.

Bu rapor her yıl yenilenir.

2) Emisyon raporunun şekli, muhtevası, sunulacağı tarihler ve emisyonun ölçümünde kullanılacak metotlar yetkili merci tarafından belirlenir.

3) Hava kirliliği özel problem arz etmeyen bölgelerde kurulu izne tabi tesislerin emisyon raporu verme yükümlülüğü tesisin büyüklüğü ve emisyonun cinsi dikkate alınarak yetkili merci tarafından kaldırılabilir.

4) Emisyon raporundaki bilgilerde tesisin endüstriyel ve iş sırları varsa tesis sahibinin veya işleticinin talebi üzerine emisyon raporundaki bu bilgiler umuma ifşa edilmeyebilir.

Madde 37 - Yetkili merci, izne tabi tesislerin;

1) İşletmeye alınmasından sonra veya madde 21’de sözü edilen değişikliklerden sonra,

2) Kuruluş veya değişikliğin üzerinden 5 yıl geçtikten sonra,

Madde 34’e göre ölçümlerin yapılmasını tesisi işletenden isteyebilir.

Madde 38 - 1) Yetkili merci madde 34 ve madde 37’deki ölçümlerin yerine veya bu ölçümlere ek olarak izne tabi tesislerde belirli emisyon ve hava kalitesi ölçümlerinin kayıt cihazlı ölçü aygıtlarıyla sürekli olarak yapılmasını isteyebilir.

2) Yetkili merci gerekli gördüğü takdirde izne tabi olmayan tesislerden de belirli emisyon ve hava kalitesi ölçümlerinin kayıt cihazlı ölçü aygıtlarıyla sürekli olarak yapılmasını isteyebilir.

Madde 39 - Emisyon ve tesis çevresindeki hava kalitesinin belirlenmesi için yapılacak ölçümlerin gerektirdiği masraflar tesisi işleten tarafından karşılanır.

Madde 40 - Madde 34, 37 ve 38’de konu edilen ölçümlerin sonuçları tesisi işleten tarafından istek üzerine yetkili merciye verilir. Ölçüm kayıtları tesisi işleten tarafından en az 5 yıl muhafaza edilir. Yetkili merci bilgilerin sunuluş şeklini belirler.

Madde 41 - İzin vermeye yetkili merci, endüstri tesislerinin ve fabrikaların yoğun bulunduğu ve yetkili merciler tarafından belirlenmiş kritik bölgelerde mevcut tesislerden çıkan toplam emisyonu sınırlandırıcı tedbirler alabilir. Yetkili merci bu bölgelere kurulacak izne tabi yeni bir tesisin toplam emisyon miktarıyla ilgili olarak geçici veya sürekli sınırlandırma kararları alabilir ya da yeni tesisin bölge içinde kurulmasına izin vermeyebilir. Tesisler kendilerine bildirilen toplam emisyon miktarının üzerinde emisyon yapacak şekilde çalıştırılamazlar.

Madde 42 - Yetkili merci, hava kirliliğinin ciddi boyutlara eriştiği zamanlarda ve bölgelerde, yakıt ve hammaddesi değiştirilebilen tesislerde hava kirliliğinin azaltılması amacıyla uygun evsafta yakıt veya hammadde kullanılmasını tavsiye edebilir veya emredebilir.

Madde 43 - Bir tesisten kaza sonucu normal çalışmasında öngörülenden fazla ve hava kirliliğine yol açacak şekilde emisyon yayılırsa veya özel kimyevi maddeler ortama atılırsa; tesisi çalıştıran, emisyonun en kısa sürede normal seviyeye inmesi için gerekeni yapacaktır. Mahalli mülki amir, kaza sonucu çıkan emisyonun normal seviyeye indirilmesi için tesisin sahibine veya işletmecisine gerekli tedbirleri almasını emredebilir.

Madde 44 - 1) Madde 3’te tanımlanarak bu yönetmeliğin konusuna giren tesisler ve bu tesislerin kısımları şayet çevre kirliliğine olan zararlı etkilerini ortadan kaldırmak için gerekli şartları karşılıyorlarsa pazarlanabilir veya ithal edilebilir.

Bu amaçla:

A - Tesislerin ve kısımlarının sebep olduğu emisyonun bu yönetmelikle belirlenen sınırları aşmaması,

B - Emisyonların sınırlandırılması için tesislerin ve kısımlarının gerekli teknik özelliklere sahip olması mecburidir.

2) Tesislerin ve parçalarının pazarlanması ve ithali için bunların üzerinde emisyon cins ve düzeylerini belirten etiketler bulunacaktır. Bu hususa yönetmeliğin yayımından itibaren bir yıl içerisinde uyulması mecburidir.

Madde 45 - 1) Katı, sıvı ve gaz yakıtlar ancak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hava kirliliğinin azaltılması amacıyla tespit edilen özelliklere uygun olduğu takdirde üretilebilir, pazarlanabilir veya ithal edilebilir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bu amaçla yakıtların kimyasal özellikleri ve sonradan eklenen katkı maddelerinin azami miktarını belirleyebilir, hava kirliliğini azaltıcı bazı katkı maddelerinin eklenmesini veya satışa sunulmadan önce yakıtların belirli işlemlerden geçirilmesini emredebilir. Bu faaliyetler Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü ile koordinasyon içinde yürütülür.

2) Birinci paragraftaki şartlara uyulması istenen yakıtlar ithal ediliyorsa,

A - İthalatı yapan kuruluş gümrüğe, yakıt özelliklerini beyan eden ve üretici firma tarafından tastikli bir belge verecektir. Bu belge yakıtın ilk varış yerine yakıtla birlikte gönderilir.

B - İthalatı yapan kuruluş bu belgenin bir kopyasını dosyalarında muhafaza eder.

C - İthal edilen yakıt doğrudan satışa sunuluyorsa, ithalatçı kuruluş yakıtın satılacağı ilin mülki amirine yakıt miktarı ve özellikleri hakkında bilgi verir.

D - Ticari amaçla katı, sıvı veya gaz yakıt satan şahıs veya kuruluşlar sattıkları yakıtların menşeini belirten, üretici tarafından tasdikli belgeleri muhafaza ve istenildiğinde ibraz etmek mecburiyetindedir.

E - Katı, sıvı veya gaz yakıtları şehirlerarası yollarda nakleden araç kullanıcıları naklini yaptıkları yakıtın menşeini belirten, üreticiden tastikli belgeyi araçta taşımak ve istenildiğinde ibraz etmek mecburiyetindedir.

Madde 46 - Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, normal yakıt maddesi olmayan fakat kullanıldıkları veya yakıldıkları zaman hava kirliliği yaratan madde ve ürünlerin uyması gereken özellikleri belirler. Üretici kuruluşların bu şartları yerine getirmesi için gerekirse bu Bakanlık tarafından geçiş süresi tanınır. İmha veya içindeki kıymetli maddelerin geri kazanılması amacıyla yakılan maddeler ve işlem için kullanılan prosesler de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen şartları karşılamak zorundadır. Kullanıldığı veya yakıldığı zaman özel hava kirliliği yaratan maddelerin üzerinde, uyarılar ve hava kirliliğinin azaltılması için uyulması gereken hususlar okunabilecek şekilde belirtilecektir. Bu faaliyetler Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü ile koordinasyon içinde yürütülür.

Madde 49 - 1) Hassas Kirlenme Bölgeleri, hava kirlenmelerinin ortaya çıktığı veya beklendiği, ortaya çıkma sıklığı ve süresi, ulaştığı yüksek konsantrasyon değerleri ve çeşitli kirleticilerin birarada etki etme tehlikesinden dolayı zararlı etkilerin önemli ölçülerde meydana gelebildiği bölgelerdir.

2) Hava kirlenmelerinin durum ve gelişmelerini tespit edebilmek, giderilmesine yardımcı tedbirleri ve ihtiyat tedbirlerini alabilmek için, atmosferde insan çevresi üzerinde zararlı etkilere yol açabilen kirlenmelerin mahiyetlerine göre, özellik ve sınırları tayin edilmiş ve 2 nci fıkrada tarifi yapılan Hassas Kirlenme Bölgelerinde, bu kirlenmelerin meydana gelmesi ve yayılmasına yol açan önemli değişmeler mülki makamlar tarafından araştırılır.

3) Hassas Kirlenme Bölgeleri, Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü’nün görüşleri alınarak Valilikler tarafından tespit edilir.

4) Hassas Kirlenme Bölgelerinin tespiti

A - Bir bölgede,

1. Bir hava kirletici için hava kalitesi değerleri madde 6’da verilen sınır değerlere ulaşıyor veya aşıyorsa,

2. İki hava kirletici için hava kalitesi değerleri verilen sınır değerlerin % 90’ına ulaşıyor veya aşıyorsa bu bölge Hassas Kirlenme Bölgesi olarak tespit edilir.

   B - A bendindeki hususlar gerçekleşmediği halde hava kirleticiler sebebiyle büyük çaplı zararların ortaya çıktığı bölgeler Hassas Kirlenme Bölgesi olarak tespit edilir.

   C - Hava Kalitesi Sınır Değerleri tespit edilmemiş zararlı maddeler ile büyük çaplı zararlar ortaya çıkıyor veya bekleniyor ise bu gibi bölgeler Hassas Kirlenme Bölgesi olarak tespit edilir.

   5) Hassas Kirlenme Bölgelerinin Büyüklüğü ve Şekli

   A - Bir Hassas Kirlenme Bölgesi 48 km²’den küçük alınmamalıdır. İstisna olarak özel topografik ve meteorolojik şartların rol oynadığı durumlarda daha küçük bölgeler belirlenebilir.

   B - Bir Hassas Kirlenme Bölgesinin bir ilin hudutları içinde kalmasına dikkat edilir ve alanları basit geometrik şekiller altında düzenlenir.

   Ölçme ve Değerlendirme Metodları

   Madde 50 - Hava kirlenmelerinin durumu ve gelişmeleri hakkında 49 uncu maddede yer alan tespitler için;

   a. Ölçme konuları,

   b. Ölçme metodları ve ölçüm aletleri,

   c. Ölçme yerlerinin sayı ve durumlarının tayini için esas alınan temeller,

   d. Ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi,

   Ek 2’de yer alan esaslara göre yapılır.

   Emisyon Kadastroları

   Madde 51 - 1) Valilikler tarafından 49 uncu maddedeki hassas bölgeler için hazırlanan emisyon kadastrolarında, hava kirlenmelerinin mahiyetleri ve miktarları; yer ve zamana göre dağılımları, belirli tesis ve taşıtlardan ortaya çıkış şartları, 50 nci maddedeki ölçüm objektiflerine göre ve 36 ncı maddedeki emisyon raporlarına göre durumları yer alır. Emisyon kadastroları için bilgilerin tespitinde 34, 37, 38 ve 57 nci maddelere göre yapılan ölçüm sonuçları gözönüne alınır. Valilikler, yönetmeliğe göre uygun yerleri belirleyerek, emisyon kadastrosunu çıkarmak için gerekli bilhassa yakıtlar ve yakma verimleri ve baca yükseklikleri hakkındaki bilgileri almaya, ilgili diğer yetkililere bildirmeye yetkilidirler. Düzenli zaman aralıklarında bu bilgileri inceleyerek emisyon kadastrolarını hazırlarlar.

   2) Emisyon kadastrolarının temelleri Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğünün görüşleri alınarak Valiliklerce tesbit edilir.

   Temiz Hava Planları

   Madde 52 – 48. maddeye ve emisyon kadastrolarına göre yapılan tespitler, meteorolojik şartların gözönüne alınmasıyla değerlendirilir.

   Bu değerlendirme, hassas kirlenme bölgesinin tamamında veya bir kısmında insan ve çevresi için zararlı etkilerin ortaya çıktığını ve beklendiğini gösterirse, bu durumda Valilikler bu bölge için temiz hava planları yaparlar.

   Temiz Hava Planları:

   1) Tespit edilmiş ve beklenen hava kirlenmelerinin ve bunlardan doğacak zararlı etkilerin, mahiyetini ve etki alanını,

   2) Hava kirlenmelerinin sebepleri hakkında yapılan tespitleri,

   3) Hava kirlenmelerinin azaltılması tedbirleri ile önceden alınması gereken tedbirleri,

   ihtiva eder.

   Belirli Bölgelerin Korunması

   Madde 53 - 1) Bir bölgedeki tesis ve yakıtların insan ve çevresi üzerindeki zararlı etkileri normal tedbirlerle ortadan kaldırılamıyorsa bu bölgeler Valilikler tarafından özel koruma bölgesi olarak tespit edilebilir.

   Valilikler özel koruma bölgelerinde:

   A - Hareketli tesisleri çalıştırmamaya,

   B - Sabit tesisleri kurmamaya,

   C - Hareketli ve sabit tesisleri sadece belirli zamanlarda çalıştırmaya veya bunlardan yüksek işletme teknikleri talep ederek çalıştırmaya,

   D - Tesislerde yakıt kullandırmamaya veya sınırlı olarak kullandırmaya,

   yetkilidirler.

   2) Valilikler, esasları tebliğle düzenlenecek şekilde kritik meteorolojik şartların mevcut olduğu veya hava kirlenmelerinin çok hızlı artış gösterdiği bölgelerde, insan ve çevresi üzerinde meydana gelecek zararlara karşı ilgililerden öğrenilen kritik meteorolojik şartlar ortaya çıkar çıkmaz:

   A - Hareketli veya sabit tesisleri sadece belirli zamanlarda çalıştırmaya,

   B - Önemli ölçülerde hava kirlenmelerine yol açabilen yakıtların tesislerde kullanılmasını yasaklamaya veya sadece kısıtlamaya,

   yetkilidirler.

   3) Kritik Meteorolojik Şartlar

   Alt sınırı yerden 700 metreden daha az olan bir hava tabakası mevcut ve hava sıcaklığı bu yükseklikle en azından 2°C artıyorsa, rüzgâr hızı 12 saatlik ortalamada 1,5 m/sn’den az ise bu durum kritik meteorolojik durum olarak adlandırılır. Sıcaklık dönüşümünün olup olmadığını tespit için, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, kirlenme bölgesini temsil edebilecek bir yerde, yerden en az 1000 m yükseklikte atmosferin dikey sıcaklık profilini belirler.

   4) Hava kirliliğinin çok hızlı artış gösterdiği durumlarda uyarı kademeleri uygulanır. Uyarı kademeleri, kükürt dioksit ve partikül maddelerden ileri gelen hava kirlenmeleri için aşağıdaki gibidir:

   	SO2 (μg/m3)	Havada Asılı Partikül Madde (μg/m3)
   1. Kademe	700	400
   2. Kademe	1000	600
   3. Kademe	1500	800
   4. Kademe	2000	1000

   Not: Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.

   Hava kalitesi sınır değerleri aşılarak, hava kirliliği bu kademelere ulaştığında, bölge özelliklerine göre alınacak tedbirler Valiliklerce tebliğ halinde yayımlanır. Valilikler bu tedbirleri belirlerken Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü’nün görüşünü alırlar.

   Her kademe için alınacak tedbirler düzenlenirken meteorolojik veriler gözönüne alınır. Sis, inverziyon, durgun meteorolojik şartlar ve izotermal durumlarda bir sonraki kademenin tedbirleri veya ilave tedbirler uygulanabilir. Nisbi nem miktarının % 90’ın üzerine çıkması halinde yukarıdaki uyarı kademelerindeki kirlilik derecelerinin % 10 eksiğinde bile ilgili kademenin tedbirleri uygulanır.

   YEDİNCİ BÖLÜM

   Müşterek Hükümler

   Denetleme

   Madde 56 - 1) Tesislerin sahibi ve işleticileri ile tesislerin üzerinde kurulu olduğu mahallerin sahibi ve işleticileri,

   A - Yetkili merciin görevlendirdiği kişilerin veya bunları temsil eden kişilerin tesislere girmesi için izin vermeye,

   B - Kamu sağlığı ve düzeni, çevrede yaşayanlar üzerinde yaratılabilecek ciddi tehlikeleri önlemek üzere emisyon ve hava kalitesi değerlerinin belirlenmesi maksadı ile görevli kişiler tarafından testler yapılması için izin vermeye,

   C - Görevli kişilere istedikleri döküman ve bilgileri sağlamaya,

   mecburdur.

   Yetkili merciin isteği üzerine “Hava Kalitesi Denetleme Görevlisi” tayin etmiş olan kuruluşların işleticileri, yukarıda B ve C bentlerindeki çalışmalar sırasında bu denetleme görevlilerini hizmete tahsis ederler. B ve C bentlerindeki çalışmaların yapılabilmesi için tesisi işletenler ve sahipleri gerekli kullanım maddelerini, özellikle motor yakıtlarını ve taşıma araçlarını sağlarlar.

   2) 1 inci fıkra hükümleri, 33, 44, 45 ve 46 ncı maddelerin kapsamına giren yakıtlar, ürünler, maddeler ve tesisleri de içine alır. Bunların sahipleri veya kullanıcıları için de geçerlidir. Bu kullanıcılar veya sahipler yetkili merciin görevlendirdiği kişilerin veya bunları temsil eden kişilerin örnek almasına, yerinde kontroller yapmasına izin verecektir.

   3) İzin alma işlemleri ile ilgili olarak yapılan testler ve ölçümlerin masrafları, başvuru sahibi tarafından karşılanır. 1 inci ve 2 nci fıkraların hükümlerine göre örnek alınması, bunların analizi, test yapılması dolayısıyla ortaya çıkan masraflar,

   A - Bu yönetmelik hükümleri tarafından ortaya koyulan şartların karşılanmadığı anlaşılırsa,

   B - Yapılan testler ve analizler bu yönetmelik hükümlerine göre zorunluysa,

   tesisi işleten veya tesis sahibi tarafından karşılanır.

   4) Bilgi vermekle zorunlu olan taraf, şahsının veya Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 245 inci maddesinde belirtilen şahıslardan birinin ceza hukuku açısından takibatına sebep olacaksa, sorulan sorulara cevap vermekten kaçınabilir.

   5) Bu yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi için üzerinde tesis bulunmayan yerlerin sahipleri ve işleticileri de yetkili merci tarafından görevlendirilen kişilerin veya bunların yetkili temsilcilerinin kamu emniyet ve düzeni ile çevrede yaşayanlara gelebilecek tehlikeleri önlemek amacıyla söz konusu yere girmesine ve testler yapmasına izin verecektir. Bu fıkranın 1 inci cümlesindeki yetkiler kullanılırken sahiplerin ve işleticilerin menfaatlerinin korunmasına dikkat edilecek ve meydana getirilecek zararlar, yetkili merci tarafından karşılanacaktır. Eğer bu zarar, denetim tedbirlerinin kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkmışsa ve denetim sonunda elde edilen bilgilere dayanarak yetkili merci tesisi işletenden belirli tedbirler almasını talep etmişse, yetkili merci tarafından testin yapıldığı yerin işletici ve sahibine ödenen tazminat, tesisi işleten tarafından yetkili merciye ödenir.

   6) Bu maddenin 1, 2 ve 5 inci fıkralarına göre elde edilen bilgi ve belgeler başka amaçlar için kullanılamaz.

   SEKİZİNCİ BÖLÜM

   Son Hükümler

   Madde 62 - 1) Her kim kasten veya ihmal ile,

   A - Madde 10’a göre izin almaksızın bir tesis kurar ise,

   B - İzne tabi tesislerin işletilmesi sırasında madde 18’deki şartların yerine getirilmesi için yetkili mercinin bu yönetmelik sınırları içindeki taleplerine uymazsa,

   C - Madde 18’e göre koyulan bir şartı, icra edilebildiği halde zamanında yerine getirmezse,

   D - İzne tabi bir tesisin işletilmesi veya yapısı ile ilgili olarak madde 21’de öngörülen şartları yerine getirmeden değişiklik yaparsa,

   E - Madde 23, 31, 34, 37, 38 ile getirilen icrası mümkün şartları ve talepleri zamanında yerine getirmezse,

   F - Madde 32’ye göre getirilen icrası mümkün bir yasaklama kararına rağmen bir tesisi işletirse,

   G - Madde 30, 32, 33, 45, 46, 47’ye göre getirilen şartlara ve taleplere icrası mümkün olduğu halde uymazsa,

   yönetmeliği ihlal eder.

   2) Her kim kasten veya ihmal ile,

   A - Madde 22’de öngörülen bilgileri zamanında vermezse,

   B - Madde 36’ya göre verilmesi gereken emisyon raporunu eksiksiz ve zamanında vermezse,

   C - Madde 40’a göre ölçüm sonuçlarını bildirmez veya ölçüm aleti grafiklerini ve ölçüm kayıtlarını muhafaza etmezse,

   D - Madde 56’ya göre görevlilerin meskûn yerlere veya taşınmazlara girmelerine veya test ve incelemeler yapmalarına izin vermezse,

   E - Madde 56 ile ilgili olarak,

   a. Doğru ve tam bilgiyi, belgeleri veya kayıtları zamanında ibraz etmezse,

   b. Hava Kalitesi Denetleme Görevlisi’ni talebe rağmen denetleme sırasında emre hazır bulundurmazsa,

   c. İş gücü veya yardımcı malzemeleri hazır tutmazsa,

   d. Örnek almaya izin vermezse,

   yönetmeliği ihlal etmiş olur.

   Mevcut Tesisler İçin İzin

   Geçici Madde 1 - Halen kurulmuş ve kurulmakta olan tesisler izne tabi tesisler arasına giriyorsa bu yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde izin vermeye yetkili mahalli makama bu yönetmelik hükümlerine göre izin almak için başvururlar.

   Yetkili makam, bu başvuruları en çok bir yıl içinde değerlendirir ve sonuca bağlar. Bu değerlendirmeden sonra tesislere izin verilebilmesi için gerekli şartların yerine getirilebilmesi amacıyla geçiş süreleri tanınır.

   Bu süreler belediye sınırları içindeki tesisler için iki yıl, belediye sınırları dışındaki tesisler için ise üç yıldan fazla olamaz.

   Geçici Madde 2 – (Ek madde :R.G. : 29.9.2000/24185’de yayınlanan Yönetmelik m.1) Elektrik enerjisi sıkıntısının bulunduğu ivedilik arz eden durumlarda, sıkıntının toplum yaşamına olumsuz etkilerinin geçici şekilde giderilmesine yönelik olmak koşuluyla, kısa bir süre içerisinde tesis edilecek olan mobil ve yüzer elektrik santrallerinden elektrik alınmasına ihtiyaç duyulduğunda, bu Yönetmeliğin EK-7 Kirletici Vasfı Yüksek Tesisler İçin Özel Emisyon Sınırları bölümünde belirtilen değerleri sağlamak ve 31/17/2002 tarihine kadar bu Yönetmelikte belirtilen izinleri almak kaydıyla, mobil ve yüzer santrallerin tesislerine başlanabilir ve elektrik üretilebilir.

   Yürürlük

   Madde 63 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete’de yayınlandığı tarihten itibaren yürürlüğe girer.

   Yürütme

   Madde 64 - Bu Yönetmeliği Başbakan yürütür.

   EK - 2

   HAVA KİRLİLİĞİ SEVİYESİNİN ÖLÇÜM VE TESPİTİ

   1. Hava Kirlenmelerinin Seviyelerinin Tesbit edilmesi

   1.1. Genel

   Hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen Hava Kalitesi Değerleri, hesapla elde edilen Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen Toplam Kirlenme Değerlerleridir.

   Bu değerlerin tesbit edilmesine aşağıdaki durumlarda gerek yoktur.

   a) Bacadan verilen emisyonlar aşağıdaki tablodaki değerleri aşmıyorsa,

   b) Baca dışındaki yerlerden yayılan emisyonlar aşağıdaki tablodaki değerlerin 1/10 undan küçükse.

   Tablo

   Yayılan Zararlı Madde	Normal işletme şartlarında ve haftalık işgünlerindeki işletme saatleri için kütlesel Debiler
   Toz	15 kg/h
   Kurşun	0.5 kg/h
   Kadmiyum	0.01 kg/h
   Talyum	0.01 kg/h
   Klor	20 kg/h
   Klorlu Hidrojen ve Gaz Halde Anorganik Klor Bileşikleri	20 kg/h
   Florlu Hidrojen ve Gaz Halde Anorganik Flor Bileşikleri	1 kg/h
   Karbon Monoksit	1000 kg/h
   Kükürt Dioksit	60 kg/h
   Azot Dioksit	40 kg/h

   Not: Tablodaki emisyonlar tesisin tamamından yayılan saatlik kütlesel debilerdir.

   1.2. Kontrol Metodları İçinde Tesbitler

   Yeterli tesbit için inceleme alanı dahilinde, ilave ölçüm yerlerine, daha sık ölçümlere veya daha başka sürekli ölçümlere gerek duyulursa bunlar talep edilirler. Çok sayıda emisyon kaynağı varsa hava kirlenmesinde bu kaynakların payları ortaya çıkarılır. Bu sebeple hava kalitesi değerleri yanında emisyonların yayılmasını tesbit için ölçüm yerlerinde rüzgâr yönleri, durum ve şiddetleri ölçülür.

   2. Ölçme Planı

   2.1. Genel

   Ölçümlerin yetkililerce onaylanmış ölçme planına göre yapılması için inceleme bölgesindeki; inceleme alanları, ölçme konuları, ölçme yüksekliği, ölçümlerin süresi, ölçme yeri, ölçme metodu, ölçme sıklığı ve her bir ölçme için gerekli süre verilir. İcabı halinde ölçüme gerek duyulmamışsa bunun sebepleri belirtilir. Tesbit edilmiş inceleme alanlarında ölçmelere gerek duyulmaması, ölçülerek veya hesap yoluyla bulunmuş hava kalitesi aritmetik ortalama değeri (UVD)nin UVS sınır değerinin % 60’ı altında olması durumunda mümkündür. Hava kirliliği ölçüm veya tesbitleri, beyan (başvuru) tarihinden itibaren dört yılı aşmamışsa ve geçen süre zarfında inceleme bölgesinde hava kirlenmelerini belirleyen emisyon nisbetleri önemli ölçüde değişmemişse, yeni ölçmelere gerek duyulmaz.

   2.2. İnceleme Bölgesi

   Emisyonların merkezinden itibaren bu yönetmelikde Ek 6’da verilen esaslara göre tesbit edilmiş baca yüksekliklerinin 30 katı yarıçapa sahip bölge inceleme bölgesidir. Bir hava kirletici için ortalama hava kirlenmesine katkı değeri (HKD 1), UVS değerinin % 1’ini aşıyorsa bu alanlara sahip inceleme bölgesinde bölgenin yarıçapı merkezden itibaren baca yüksekliğinin 50 katına çıkarılır.

   İlk paragraftan farklı olarak, emisyonların ortaya çıkma yüksekliği zeminden itibaren 30 metreden daha az olan tesislerde inceleme bölgesi bir kenar uzunluğu 2 km. olan kare alana sahiptir. Emisyon kaynaklarının yüzey dağılımı 0.04 km²’den büyükse, inceleme bölgesinin kenar uzunluğu 4 km alınır. Emisyon kaynaklarının yüzeydeki dağılımının tesbitinde tesisin alanı esas alınır. Çöken tozların incelenmesinde, ilk paragraftaki yarıçaplar, ikinci paragraftaki kenar uzunlukları yarıya indirilir.

   2.3. İnceleme Alanı

   İnceleme bölgeleri içinde kenar uzunlukları 1 x 1 km olan kare şeklindeki alanlardır. Kirlenme hakkında kararın yaklaşık da olsa verilemediği özel durumlarda bu alanlar 500 x 500 m’ye küçültülür.

   2.4. Ölçme Yüksekliği

   Hava kalitesi ölçmeleri kural olarak yer seviyesinden, (veya binadan) (veya ekili alandan) 1.5-4.0 m. arasındaki yüksekliklerde ve binadan en az 1.5 m. yan mesafe tutularak yapılır. Ormanda yapılan ölçmeler, direkler yardımıyla yüksekte yapılmalıdır.

   2.5. Ölçmelerin Süresi

   Bu süre genellikle bir yıldır. Daha kısa bir ölçme süresinin onaylanabilmesi için, daha kısa sürede yapılan ölçümler ile bir yıl içinde ortaya çıkan değerler hakkında bir karara varılabilmesi gerekir. Altı aylık ölçme süresinin altına inilemez.

   2.6. Ölçme Yerleri ve Ölçme İstasyonları

   1. Ölçme yerleri ve ölçme istasyonları, emisyonları komşu kaynaklardan ayırdedebilmek ve inceleme alanını temsil edecek değerleri tesbit etmek amacıyla kurulur. Dağınık kaynaklarda ölçme yeri kaynak dışında tesbit edilir. Bu ölçmelerde, inceleme alanları için ölçme yerleri kare şeklindeki ölçüm şebekesinin mümkün oranda yakın köşe noktalarıdır.

   a) Kenar uzunluğu 1 km olan inceleme alanlarında ölçme yerleri aralığı 1 km.

   b) Kenar uzunluğu 500 m olan inceleme alanlarında ölçme yerleri aralığı 500 m’dir.

   Yer özelliklerine bağlı olarak özel durumlarda verilen aralıkların % 20’sini aşmayan farklılıklar onaylanabilir. Bilhassa çöken tozlarda kurşun, kadmiyum ve talyum incelemelerinde ölçüm yeri aralıkları yarıyarıya azaltılabilir.

   2. Hava kalitelerini tayin için sürekli ölçmelerde, gaz halindeki hava kirleticileri için ölçme şebekesindeki ölçme yeri aralıkları 4 km ± 400 m.’yi aşamaz. UVD, UVS’nin % 70’inden fazla ise bu ölçme aralığı % 20 azaltılabilir. Hava kalitelerinin tayini için havada asılı partikül maddelerde kurşun ve kadmiyum incelemelerinde ölçme yeri aralığı 4 km.’dir. UVD, UVS’nin % 70’ini aşıyorsa bu aralık % 20 azaltılabilir.

   İlk iki paragrafa göre yapılan ölçmelerde tesbit edilen dört ölçüm istasyonunun kapattığı alanın özellikleri bu inceleme alanlarının özellikleri olarak geçerlidir.

   3. Sürekli yapılamayan ölçmeler, yaklaşık olarak her bir inceleme alanının ortasında yapılan sürekli ölçmelerle teşkil edilebilir. Bu durumda KVD değerleri sürekli ölçmelerin sonuçlarından 3.2’deki esaslar dahilinde hesaplanır, UVD değerleri sürekli olmayan ve sürekli ölçme sonuçlarından 3.1.’in ikinci cümlesinde verilen esaslar dahilinde tesbit edilir.

   4. Hassas kirlenme bölgelerinde, sürekli yapılan uzun vadeli ölçmeler için ölçüm istasyonları şebekesi teşkil edilir. Bu ölçüm istasyonlarında numune alma yüksekliği, binanın çatısından en az 1-1.5 m. yüksek olarak belirlenir. Ölçüm istasyonları arasındaki mesafe en fazla 16 km.’dir. Yoğun olarak kirlenmiş bölgelerde bu aralıklar 4-8 km. olarak tesbit edilir. Gaz halindeki hava kirleticileri ve partikül maddeler için 2 nci paragraf ile verilen ölçme yeri aralıkları geçerli olur.

   2.7. Ölçme Metodları

   Hava kaliteleri aşağıdaki metodlarla ölçülür. Burada verilen metodlar ile yeni teşkil edilen metodların güvenilirlikleri TSE tarafından standartlaştırıldıktan ve Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü’nce tebliğ edildikten sonra tescil edilir. İlgili standartlar hazırlanmamışsa ölçme metodları Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü tarafından önerilen uluslararası metod standartlarına uygun olarak tatbik edilirler.

   1 - Kükürt dioksit	1) Test çözeltisinde Redoks
   	2) Konduktometrik Metod
   	3) Alev Fotometrik Metod (FPD)
   	4) Tetrakloro Merkürat (TCM) Metodu
   2 - Karbon Monoksit	1) İnfrared (Kızılötesi) Absorpsiyonu
   3 - Azot Dioksit	1) Fotometrik Metod
   	2) Salzman Reaktifi ile Fotometrik
   	3) Kemiluminessans (Kimyasal Işıma )
   4 - Klor	1) Gümüş Nitratla Potansiyometrik Titrasyon
   	2) Civa Rodanürle Fotometrik Tayin
   	3) Infrared (Kızıl ötesi) Absorpsiyonu
   5 - Flor ve gaz halindeki Anorganik Flor Bileşikleri	1) Gümüş Küre Metodu
   	2) Destilasyon metodu
   6 - Ozon	1) Kemiluminessans (kimyasal ışıma)
   	2) Potasyum İyodür Metodu
   7 - Toplam Hidrokarbon	1) Alev İyonizasyon Dedektörü (FID)
   8 - Hidrojen Sülfür	1) Test Çözeltisinde Redoks
   9 - Havada Asılı Partikül Maddeler	1)Filtre sisteminde kütle konsantrasyonu
   	2) Filtre Sistemli β ύşınları kırınımı
   	3) Optik metodlar
   10 - PM’de kurşun	1) x ışınları Floresans Metodu
   	2) Atomik absorpsiyon Metodu
   11 - Çöken tozlar	1) Bergerhoff Metodu

   2.8. Ölçme Sıklığı

   Gaz halindeki hava kirleticileri için yapılan sürekli olmayan ölçmeler, inceleme bölgesini temsil edebilecek nitelikte sonuçlar için yeterli olduğu tesbit edilmişse, iş günlerinde (pazartesi-cuma) 8-16 saatleri arasında sınırlandırılabilir. Gaz halindeki hava kirleticileri için yapılan sürekli olmayan ölçmelerde UVD için UVS değerinin % 80’inden fazla bir değer bekleniyorsa, bu inceleme alanında her bir ölçme yeri için yılda en az 26 ölçme değeri gerekir. Diğer durumlarda ölçme yeri başına yılda 13 ölçüm değeri yeterlidir. Ölçme yeri başına 13 ölçüm değeri, UVD, UVS’nin % 85’inin üzerine çıktığında 26’ya yükseltilir.

   Havada asılı partikül madde ve bunların muhtevasındaki kurşun ile kadmiyum miktarlarının sürekli olmayan ölçmelerinde, UVD, UVS değerinin % 80’ini aşıyorsa ölçmeler değişik mesai günlerinde ve ölçme yeri başına bir ay içinde en azından 10 iş gününde yapılır. Diğer durumlarda her ay için ölçme yeri başına 5 işgünü yeterlidir. Bu ekin, ölçüm sürelerinin kısaltılmasına dair 2.5 maddesi sürekli olmayan ölçmeler için geçerli değildir. Çöken tozlar her bir ölçme yeri için ölçme süresi boyunca aylık olarak ölçülür.

   Çöken tozlar için ölçüm değerleri “Aylık Ortalama Değer” olarak tesbit edilir. Kurşun, kadmiyum, talyum ve bileşiklerinin çöken tozlar içindeki miktarları “Yıllık Ortalama Değer” olarak tesbit edilir. Havada asılı partiküllerin kütle konsantrasyonları ve bunların muhtevasındaki kurşun ve kadmiyum “Günlük Ortalama Değer”, gaz halindeki hava kirleticiler “Saatlik Ortalama Değer” olarak tesbit edilir.

   Sürekli olmayan ölçmeler için numune alma zamanı yarım saattir. Eğer söz konusu inceleme bölgesinde yakın ve birbirinin aynı sonuçlar elde ediliyorsa numune alma zamanı 10 dakikaya kadar indirilebilir.

   Resmi makamlar tarafından kurulan istasyonlarda, izne tabi olmayan emisyon kaynaklarının sebep olduğu, Hassas Kirlenme Bölgelerinde meydana gelen kirlenmelerin ölçülmesinde, gazların ve havada asılı partikül maddelerin ölçüm sonuçları, 24 saatlik ortalama değer olarak tesbit edilir. Eğer imkan dahilinde ise kükürt dioksit kirlenmesinin yoğun olduğu bölgelerde kükürt dioksit ölçüm sonuçları, “Saatlik Ortalama Değerler” olarak tesbit edilir.

   3. Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirilmesi

   3.1. Genel

   İnceleme bölgesindeki bütün incelenen alanlarda Hava Kalitesi Değerleri, sürekli ve sürekli olmayan ölçmelerin yapıldığı bütün ölçme yerleri ile sürekli ölçmelerin yapıldığı bütün ölçüm istasyonlarından alınan sonuçlardan tayin edilir. Bir inceleme alanında sürekli ve sürekli olmayan ölçüm sonuçları ile farklı ölçüm sıklıklarındaki ölçüm sonuçları aynı aralığa getirilerek dengelendikten sonra değerlendirilir.

   3.2. Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirmeye Alınması

   Sürekli olmayan ölçmelerde Hava Kalitesi Değerleri, başvuru tarihinden itibaren dört yılı aşmamış, en azından birbirini takibeden üç ölçüm süresinde yukarıda 2.5’deki esaslar dahilinde elde edilmiş ölçüm sonuçlarından teşkil edilirler. Eğer Hava Kalitesi Değerleri birbirini takibeden üç ölçüm süresinde elde edilen ölçüm sonuçlarıyla teşkil edilmemiş ise bunlar hakkında karar en yakın ölçüm süresinde elde edilen sonuçlardan teşkil edilen Hava Kalitesi Değerleri’ne göre verilir.

   Esas alınan ölçüm süresinin başlangıcı, başvuru tarihinden itibaren 15 ay’ı aşamaz. Geçerli kurallara göre yapılan hava kalitesi ölçümleri izin ve onay başvuruları hakkında karar verici niteliktedir.

   3.3. Hava Kalitesi Değerleri

   a) Uzun Vadeli Değer (UVD)

   Bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir.

   b) Kısa Vadeli Değer (KVD)

   Bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre düzenlendiğinde ölçüm sonuçlarının % 95’inin altında, % 5’inin ise üstünde kaldığı değerdir.

   - Sürekli olmayan ölçümler için KVD şu formül ile yaklaşık olarak hesaplanır.

   x : Bir ölçme sonucu

   z : Ölçümlerin sayısı

   Ortalama değer

   - Çöken tozlar için KVD farklı olarak ölçmelerin süresi boyunca elde edilen en yüksek aylık ortalama değerdir.

   4. Emisyon Kaynaklarında Hava Kirlenmesine Katkıların Tesbit Edilmesi

   4.1. Hava Kirlenmesine katkılar, aşağıdaki faktörler ele alınarak, gazlar, havada asılı partikül maddeler ve çöken tozlar için hesaplanır.

   a) İnceleme bölgesinde topografik yapının etkileri gözönüne alınır. Burada Ek 6’da verilen baca yükseklikleri hesabı önemlidir.

   b) İnceleme bölgesindeki binaların etkisi gözönüne alınır. Eğer bacalar, bina veya kulelere bina veya kule yüksekliklerinin 4 katından daha az uzaklıklarda ise; baca yüksekliği binadan 1.7 kat, soğutma kulesinden 1.5 kat fazla olduğu takdirde, binaların etkisi ihmal edilir.

   c) Çok zayıf rüzgârların hüküm sürdüğü şartların sık ortaya çıktığı durumlar gözönüne alınır. Bu husus, tesisin bulunduğu yerde, bir yılın saatlerinin % 30’undan fazlasında, 10 dakikalık ortalama değerler halinde verilen ortalama rüzgâr hızı 1.0 m/s’den küçükse, geçerlidir.

   d) Hesaplamalar, inceleme bölgesi dahilinde ortaya çıkan emisyonların, bir kimyasal veya fiziksel değişmeye uğramadığı kabul edilerek yapılır.

   e) Emisyonların yayılması hesaplanırken, her bir durum için yayılma şartlarının sabit olduğu kabul edilmiştir.

   4.2. Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri

   Hava kirlenmesine katkı değeri (HKD), her bir tepe noktası ve bütün yayılma durumları için bir yıllık olarak hesaplanan değerdir (Ek 2, Bölüm 6).

   Ortalama Hava Kirlenmesine Katkı değeri (HKD 1): Bir inceleme alanındaki bütün tepe noktaları için hesaplanan hava kirlenmesine katkı (HKD) değerlerinin aritmetik ortalamasıdır.

   İstatistik Hava Kirlenmesine Katkı değeri (HKD 2): Bir inceleme alanındaki bütün tepe noktaları için hesaplanan hava kirlenmesine katkı (HKD) değerlerinin % 95’inin altında, % 5’inin üstünde kaldığı değerdir.

   “Hava Kirlenmesine Katkı” Değerleri’nin hangi durumlarda, hangi tesislerden isteneceğini Çevre Genel Müdürlüğü belirler.

   5. Toplam Kirlenme Değeri

   Toplam kirlenme değeri, inceleme bölgesindeki inceleme alanları için bulunmuş, Hava kalitesi değerleri ile hava kirlenmesine katkı değerlerinden teşkil edilir. Toplam kirlenme değerinin sayısal büyüklükleri, hava kalitesi değerleri belirlenmiş yerlerin sayıları ile birlikte verilir.

   TKD 1, UVD ve HKD 1 değerlerinin, toplamıdır.

   TKD 2, KVD ve HKD 2 değerlerinden bir sonraki sayfadaki nomogram yardımıyla bulunur. Okuma doğruluğunu artırmak için KVD ve HKD 2 değerleri bir katsayı ile çarpılabilir. Bu takdirde TKD 2’yi bulmak için bulunan değeri aynı katsayıya bölmek icabeder.

   Toplam Kirlenme Değerleri’nin hangi durumlarda, hangi tesislerden isteneceğini Çevre Genel Müdürlüğü belirler.

   6. Hava Kirleticilerinin Yayılmalarının Hesaplanması

   6.1. Genel

   Hava kirlenmesine katkı değerleri (HKD), bu ekde tesbit edilen metodlara göre hesaplanır.

   6.2. Emisyon Kaynakları

   Emisyon kaynakları, hava kirleticilerinin tesisten atmosfere yayıldığı yerlerdir. Emisyonlarını bir baca üzerinden veren tesislerde bacalar “nokta kaynak” olarak nitelendirilir.

   6.3. Emisyonların Kütlesel Debisi

   Emisyon kaynaklarında özellikle yakıt ve hammaddelerin kullanıldığı, hava kirlenmesine yol açan işletme şartlarında ortalama saatlik değerler halinde kütlesel debiler bulunur.

   Emisyonların kütlesel debilerinde zamanla salınımlar oluyorsa yine bu ortalama saatlik değerler geçerlidir.

   6.4. Gaz ve Tozlar İçin Yayılma Hesapları

   Hava kirleticilerinin tepe noktasındaki konsantrasyonlarını yani nokta kaynaklarda hava kirliliğine katkı değerini (HKD) hesaplamak için formul I kullanılır.

   x,y,z: Tepe noktasında karteziyen koordinatlar

   (x: yayılma yönünde ve bu yayılma yönüne dik durumlarda y: yatay, z: dikey)

   C (x,y,z): Tepe noktasında, her bir yayılma durumu için Hava Kirlenmesine katkı değeri (HKD) (mg/m³ konsantrasyon biriminde), bölüm 6.8’de açıklanıyor

   z: Tepe noktasının zeminden yüksekliği (m)

   Q: Emisyon kaynağından çıkan emisyonların kütlesel debisi (kg/h) (Azot monoksit emisyonlarında % 60 oranında Azot Dioksit’e dönüşme olduğu kabul edilir)

   σ_y, σ_z : Yatay ve dikey yayılma parametreleri (m), bölüm 6.10’de açıklanıyor

   U_h: Rüzgâr hızı (m/s), bölüm 6.11’de açıklanıyor

   NOT: Dağınık kaynaklarda hava kirlenmesine katkı değerleri hesaplanırken, nokta kaynak gibi kabul edilir.

   Bu formül ile:

   - Fiziksel ve kimyasal dönüşmeleri gözönüne alınmayan ve hava kalitesi değerleri tesbit edilmiş gazlarda,

   - Hava kayda değer bir alçalmaya uğramıyan, aerodinamik çapa sahip asılı partikül maddelerde yayılma (diffüzyon) hesabı yapılır.

   Aerodinamik çap: Tane büyüklüğü dağılımında % 75’inden fazlası 5 mikrondan küçük çaplardır.

   6.5. Tozların Yayılmasının Hesaplanması

   Tozlar için yayılma hesabı, partikül maddeler ve çöken tozlar için hava kirlenmesine katkı değerlerinin tesbit edilmesidir. Bu hesaplama için önce partikül büyüklükleri sınıflandırılır.

   Sınıf	Tane büyüklüğü (μm)	Alçalma hızı, Vdi (m/s)
   i = 1	5’den küçük	0.001
   i = 2	5-10	0.01
   i = 3	10-50	0.05
   i = 4	50’den büyük	0.1

   Emisyonların kütlesel debisi, her tane büyüklüğü sınıfı için verilir. Dağınık kaynaklardan hava kirlenmesine katkı değerleri hesaplanırken bunlar nokta kaynak gibi kabul edilirler.

   6.5.1. Havada asılı partikül madelerin hesabı

   Havada asılı partikül maddeler için HKD değerleri (i=1) sınıfından (i-4) sınıfına kadar her tepe noktası için formül II ile hesaplanırlar. Herbirinden bulunan katkılar toplanarak hava kirlenmesine katkı değeri bulunur. Tane büyüklüğü dağılımı belli değilse, V_di = 0.07 m/s alınarak hesaplama yapılır. Bu durumda tozların toplam emisyonu 50 μm’den küçük tane büyüklüğünde tozlar için geçerli kütlesel debi değerine sahiptir.

   Burada ξ, x yφnünde integrasyon değişkenidir.

   6.5.2. Çöken Tozların Hesabı

   Çöken tozlar için hava kirlenmesine katkı (HKD) değerleri hesabında, (i=1)’den (i=4)’e kadar her bir sınıf için formül II kullanılır. Böylece bulunmuş asılı partikül maddelerden her bir tepe noktası için ortalama olarak bir günde çöken tozlar formül III ile hesaplanır. Tane büyüklüğü belli değilse alçalma hızı olarak V_di=0.7 m/s alınır. Çöken tozlarda kurşun, kadmiyum ve talyum hesabında, herbiri için kütlesel debiler belirlenir.

   6.6. Etkin Baca Yüksekliği

   Etkin baca yüksekliği (h) değeri için baca gazının yükselmesi (Δh) bilinmelidir. Etkin baca yüksekliği, baca gazının yükselmesi ile baca yüksekliği (H) değerlerinin toplamıdır.

   h = H + Δh

   Kararsız, nötral ve kararlı sıcaklık tabakaları durumuna göre Δh baca gazı yükselmesinin hesaplanması için, ısıl debi (q), kaynaklara uzaklık (x) ve baca ağzında rüzgâr hızı (U_H) kullanılır.

   a) Kararsız Sıcaklık Tabakası (Yayılma Sınıfı A ve B için)

   H + Δh_(x), 1100 m veya daha küçük

   1) Isıl debi (q), 6 MW’dan büyük ise X_max= 288.q^2/5 alınır.

   H + Δh_max, 1100 m veya daha küçük

   2) Isıl Debi (q), 6 MW veya daha küçükse

   alınır.

   H + Δh_max, 1100 m veya daha küçük

   b) Nötral Sıcaklık Tabakası (Yayılma Sınıfı C/1 ve C/2 için)

   H + Δh_(x), 800 m veya daha küçük

   1) Isıl debi (q), 6 MW’dan büyük ise alınır.

   H + Δh_max, 800 m veya daha küçük

   2) Isıl Debi (q), 6 MW veya daha küçükse alınır.

   H + Δh_max, 800 m veya daha küçük

   c) Kararlı Sıcaklık Tabakası (Yayılma sınıfı D ve E için)

   1) Yayılma sınıfı E için x_max=104 U_H alınır.

   2) Yayılma sınıfı E için x_max=127 U_H alınır.

   Kararlı sıcaklık tabakası için elde edilen baca gazı yükselmeleri (Δh), nötral sıcaklık tabakasının uygun baca gazı yükselmeleri (b ile) karşılaştırılır.

   Baca ağzında rüzgâr hızı (U_H) için, nötral sıcaklık tabakasında bulunan değer kullanılır. Her iki Δh değerinden daha küçük olanı geçerlidir.

   d) Isıl Debi = Isı Transfer Debisi

   Isıl debi (q)’yi bulmak için şu formül kullanılır.

   q: MW olarak ısıl debi

   R: m³/sn olarak baca gazının standart şartlarda hacımsal debisi

   T: ˚K olarak baca gazının sıcaklığı

   6.7. Tepe Noktalarının Durumu

   Kare şebekenin (Ek 2 bölüm 2.6) kesim noktalarının her biri bir tepe noktası ile üstüste gelecek şekilde, tepe noktalarının durumu belirlenir. Bu kesim noktaları ile tepe noktaları tesbit edilmiş olan şebekelerin hatları arasındaki uzaklık, 150 m’ye kadar olan emisyonların ortaya çıkış yükseklikleri için Ek 2 bölüm 2.6’da belirlenmiş uzaklıkların yarısı kadardır.

   6.8. Yayılma Durumlarının Sıklık Derecesi

   Bir yayılma durumu; hızı (Ek 2 bölüm 6.11), rüzgâr yönü (Ek 2 bölüm 6.12) ve yayılma sınıfı (Ek 2 bölüm 6.9) ile temsil edilir. Yayılma hesabında, tesisin bulunduğu yerde yapılan ölçümlere dayanmayan yayılma durumlarının sıklık dereceleri önemlidir. Bu amaç için tesisin bulunduğu yerde ölçüm yapılmaz, fakat Meteoroloji Genel Müdürlüğünün uygun bir istasyonundan alınan 10 yıllık ölçüm verileri kullanılır. 10 yıldan daha az bir süreye ait meteorolojik ölçüm verileri de, zorunlu hallerde yeterli olabilir. Bu verilerin tesisin bulunduğu yer için geçerliliği, meteorolojik yer raporlarıyla karşılaştırma yapılarak kontrol edilir. Tesis mahallinde yapılan ölçümler, en az 1 yıllık ölçüm süresini kapsamalıdır. Daha kısa süreler, gerekçesi uygunsa onaylanır. Rüzgâr yönü ve rüzgâr hızı tesbitleri standart metodlara göre yapılır.

   6.9. Yayılma Sınıfları

   Yayılma sınıfları, her tam saat için, rüzgâr hızları, bulutluluk derecesi, bulut cinsi, ayın ve günün kesimleri gözönüne alınarak, Meteoroloji Genel Müdürlüğünün tavsiyeleri doğrultusunda aşağıdaki şemaya göre tesbit edilir.

   Bu şemaya göre tesbit edilen yayılma sınıfları, özel yayılma durumları için aşağıdaki şekillerde değiştirilir:

   a) Haziran’dan Ağustos’a kadar olan aylarda 10.00 ve 16.00 arasındaki saatlerde, A dışındaki yayılma sınıflarında; bulutluluk 6/8’den fazla değilse veya bulutluluk 7/8 iken rüzgâr hızı 2,5 m/sn’nin altında ise bir sonraki daha kararsız yayılma sınıfına geçilir. 12.00-15.00 arasındaki saatlerde bulutluluk 5/8’den fazla değilse yine aynı şekilde bir sonraki daha kararsız yayılma sınıfına geçilir. B sınıfı durumunda A sınıfı kullanılır.

3. Mayıs ve Eylül ayları için 11.00-15.00 arasındaki saatlerde 6/8’den fazla olmayan bulutluluklarda bir sonraki daha kararsız yayılma sınıfı B sınıfı durumunda A sınıfı kullanılır.

Not: 1) Gece ve gündüz saatlerinin sınırları için ölçü güneşin doğuşu ve güneşin batışıdır. Gece saatleri için yayılma sınıfı, güneşin doğuşunu takibeden tam saat için de geçerlidir.

2) Sadece yüksek bulutlardan ibaret bulutluluk durumlarında, toplam bulutluluk oranlarında 3/8 azaltma yapılır.

c) Güneşin doğuşundan itibaren 1 saatten 3 saate kadar olan tam saatlik süreler için (GD + 1’den GD + 3’e kadar) ve güneşin batışına göre 2 saat öncesinden 1 saat sonrasına kadar (GB - 2’den GB + 1’e kadar) hem gece hem de gündüz saatleri için aşağıdaki yayılma sınıfları tesbit edilmiştir. Bu tablo gece ve gündüz saatleri için yayılma sınıflarının bütün mümkün olabilecek kombinasyonlarını, yayılma hesapları için hangi yayılma sınıflarının esas alınacağını gösterir. Meselâ güneş 6.25’de doğuyorsa GD + 1’den GD + 2’ye kadar olan değer 7.26’dan 8.25’e kadar kullanılır. Tam saatlerin gözlenmesiyle yapılan saatlik zaman takiplerinde yayılma sınıfının 8.00 için tesbiti geçerlidir.

* : Mart’dan Kasım’a kadar aylarda ve 1 m/sn üzerindeki rüzgâr hızlarında parantez içindeki değerler kullanılır.

** : Ocak, Şubat ve Aralık aylarında, 1 m/sn’ye kadar olan rüzgâr hızlarında ve 6/8’e kadar bulutluluklarda parantez içindeki değer kullanılır.

d) Aralık, Ocak ve Şubat ayları için B yayılma sınıfı C/1 yayılma sınıfı ile değiştirilir. Hiçbir yayılma sınıfı tesbit edilemiyen durumlarda 2 m/sn’den küçük rüzgâr hızlarında yayılma sınıfı E, 2.5-3.0 m/sn arasında rüzgâr hızlarında D, 3.5 m/sn’den büyük rüzgâr hızlarında (C/2) alınır.

Yayılma sınıfları tesbitinden sonra herbir sınıf için rüzgâr yönü ve hızı sınıflarına göre düzenlenmiş rüzgâr istatistikleri çıkarılır. Rüzgâr yönü verileri rüzgâr hızı verileri gibi asgari 10 dakikadan azami 60 dakikaya kadar sürelerde elde edilmiş ortalama değerlerdir.

Yayılma sınıflarına uygun olarak formül I verilirken kullanılan σ_y ve σ_z parametreleri şu şekilde teşkil edilir.

F ve G katsayıları ile f ve g üstel değerleri aşağıdaki tablolardan elde edilir.

a) Etkin baca yüksekliği (h), 150 m. üzerinde

b) Etkin baca yüksekliği (h), 100 m

c) Etkin Baca yüksekliği (h), 50 m’nin altında

50 m.-150 m. arasındaki ve 100-150 m. arasındaki etkin baca yükseklikleri için, F ve G katsayıları, yukarıda a), b), ve c)’de verilen değerlerden logaritmik interpolasyon ile, f ve g üstel sayıları ise a), b) ve c)’de verilen değerlerden lineer (doğrusal) interpolasyon ile bulunur.

U: Anemometre yüksekliği (z)’de, 10 dakikadan 60 dakikaya kadar ortalama sürelerde ortalama değer olarak tesbit edilmiş rüzgâr hızlarıdır. Çeşitli, (U_a) Rüzgâr hızları için aşağıdaki tabloda verilen temsili Rüzgâr hızları (U_R) kullanılır.

Baca yükseklikleri (H), veya etkin baca yükseklikleri (h), 200 metreden daha büyük ise; gerek (U_R), gerekse (U_h) hızlarının hesabında U_H ve U_h için 200 m.’deki değerler alınır.

IV. ve V. Formüllerde kullanılan (M) değerleri için aşağıdaki tablo esas alınır.

Rüzgâr yönleri, kuzeyden başlayarak 10 derecelik açılarla birbirinden ayrılan 36 rüzgâr yönü sektörüne paylaştırılır. Yayılma hesapları yapılırken; 2 derecelik açılar halindeki rüzgâr yönlerinin, her 10 derecelik rüzgâr yönü sektörü dahilinde aynı şekilde dağıldığı esas alınır.

1.5 m/sn’den küçük rüzgâr hızları bölgesinde rüzgâr yönü sektörlerine dağılım 1.5 m/sn’deki gibidir.

Dönerek esen rüzgâr durumlarında, uygun yayılma ve rüzgâr hızı sınıfları kullanılır. Rüzgâr yönü sektörlerine dağılım, ilgili rüzgâr hızı sınıfındaki rüzgâr yönü dağılımına uygun olarak yapılır.

6.13. Zayıf Rüzgâr Durumlarının ve Meteorolojik Verilerdeki Belirsizliklerin Gözönüne Alınması

0.5 m/sn ve daha küçük rüzgâr hızlarında her bir yayılma sınıfı için rüzgâr hızları, 1.0 m/sn olarak kabul edilir.

Rüzgâr yönü sektörlerine dağılımda ise bu gibi zayıf rüzgâr hızları, 1,5 m/sn kabul edilir.

Yukarıdaki listede bulunmayan organik maddeler, buhar ve gaz biçimindeki etkilerine en yakın sınıfa dahil edilecektir. Etkilerine göre gruplanması mümkün değilse kimyasal yapısına en yakın gruba dahil edilmelidir.

3.1. Taş Çıkarma, Kırma ve Sınıflandırma Tesisleri

Taş çıkarma, kırma ve sınıflandırma tesislerinde Madde 7’de verilen esaslar dikkate alınmalı, teknolojik uygulamalarda ilgili Türk Standartları’na, toz emisyonun azaltılmasıyla ilgili olarak da yetkili makamlarca yayınlanan esaslara ve duyurulara uyulmalıdır.

3.2.1. Şist, kil ve benzeri maddelerin patlatıldığı ve öğütüldüğü tesisler aşağıdaki esaslara uymalıdır.

a) Ön kurutma ve patlatmada oluşan atık gazlardaki toz emisyon % 3 CO₂ esas alındığında 200 mg/m³ sınır değerini aşmamalıdır.

b) Yardımcı organik patlatma maddelerinin katıldığı tesislerde, bu katkı maddeleri baca gazındaki yanıcı organik maddelerin karbon oranını 20 mg/m³ sınır değeri üzerine çıkarmamalıdır.

Organik yardımcı maddelerin kullanılması durumunda kurutucuların atık gazları değerlendirilmeye çalışmalı veya son yakıcıya gönderilmelidir.

3.2.2. Madde 7, bent 7 hükümleri taş ocaklarından ön kırıcılara giden yollara uygulanmaz.

3.2.3. Diğer Esaslar

Yukarıda belirtilen hususlar dışında madde 7’de verilen diğer esaslara uyulmalıdır.

3.2.4. Kil patlatma tesislerinden büyük boyutlarda kükürtdioksit ve flor bileşikleri emisyonları ile organik bileşiklerden oluşan emisyonlar meydana gelebilir.

Bu uygulamalarda taş ocağı ile ön kırma tesisleri arasındaki yollara Madde 7, bent 7’deki esaslar uygulanmaz.

Madde 5’de verilen diğer esaslara uyulmalıdır.

3.4.1. Dolomit, manyezit ve kömür yakma tesislerinde, fırın baca gazındaki toz emisyon 200 mg/m³ sınır değerini aşmamalıdır. Taş ocağı ile ön kırma tesisi arasındaki yollara madde 7, bent 7’de verilen esaslar uygulanmaz. Madde 7’de verilen diğer esaslara uyulmalıdır.

3.4.2. Fırın ve öğütme tesisleri bacalarındaki toz emisyonların ölçülmesi için teknik yönden uygunsa yazıcılı bir ölçü cihazı konulmalıdır. Bu tesislerde toz emisyonların yanısıra kok gazı ile karbonmonoksit emisyonunun da meydana gelebileceği dikkate alınmalıdır.

Alçı taşı kavurma tesislerinde kavurma sırasında meydana gelen atık gazdaki toz emisyonu 200 mg/m³ sınır değeri aşmamalıdır. Toz tutucuların kullanıldığı tesislerde atık gazdaki toz emisyonu 100 mg/m³’ü geçmemelidir. Madde 7, bent 7’de belirtilen sınırlamalar bu tesislerde taş ocağı ile ön kırıcı tesisler arasındaki yollarda geçerli değildir. Madde 7’de verilen diğer esaslara uyulmalıdır.

3.6.1. Çimento üreten tesisler aşağıdaki esaslara uyacaktır.

a) Atık gazlardaki toz emisyonlar, aşağıdaki sınır değerleri aşmamalıdır.

- Üretim metodu gereği elektrikli toz filtreleri ile donatılmamış olan tesisler : 75 mg/m³

- Üretim metodu gereği genelde elektrikli toz filtresi bulunan; çimento fırını, klinker soğutucu, kurutucu, öğüterek kurutan tesisler, nemli atık havalı, borulu öğütücülü tesislerden elektrikli toz filtresi uygulananlar: 120 mg/m³

- Yüksek toz elektrik direnci nedeni ile ilgili ayırımının oldukça zor olduğu ve elektrikli toz ayırıcıların uygulandığı tesisler: 150 mg/m³

Yukardaki sınır değerler mevcut tesisler için % 100 artırılarak uygulanır.

b) Klinker malzemesi kapalı hacimlerde depolanacaktır veya aynı etkiyi sağlayan tedbirlerle depolama ve yüklemede toz emisyonu önlenecektir. Kış üretim dönemi fazla ürünler açıkta depolanabilir.

c) Çimento fırını, toz emisyon konsantrasyonunu sürekli ölçüp kaydeden bir ölçü cihazı ile donatılmalıdır.

3.6.2. Klinker soğutucusu atık gazı olabildiğince tam olarak değerlendirmelidir.

3.6.3. Madde 7, bent 7’deki esaslar, taş ocağı ile ön kırıcılar arasındaki yollarda uygulanmaz.

3.6.4. Madde 7’de verilen diğer esaslara uyulmalıdır.

3.6.5. Özel durumlarda ham öğütme malzemesi öğütme tesisleri, klinker soğutma ve çimento öğütme tesisleri baca gazlarındaki toz emisyonların sürekli ölçülüp kaydedilebilmesi için de cihazlar öngörülmelidir.

3.6.6. Eğer yakıtın ihtiva ettiği kükürt çimento klinkerinin kavrulmasında öğütücü kurutucularda veya buharlaştırıcı soğutucularda tutulabiliyor ve çimento kalitesi yönünde bir mahzur bulunmuyorsa, kükürt oranı yüksek yakıtlar kullanılabilir.

3.6.7. Genel Hükümler

Tesis teknolojisi ve toz emisyonunun azaltılmasıyla ilgili çalışmalarda Türk Standartlar Enstitüsü’nün yayınladığı standartlara uyulur.

3.7.1. Ateşe dayanıklı tuğla, seramik borular, yapı tuğlası, kiremit klinker ve benzeri kaba seramik ürünlerin pişirildiği tesisler, aşağıdaki esaslara uyacaktır.

a) Baca gazlarındaki inorganik flor bileşikleri (Fˉ olarak verilmiştir.) hacimsel CO₂ miktarı % 3 esas alındığında 30 mg/m³ sınır değerini geçmemelidir. Tesisin bulunduğu topografik durum zarar oluşma endişesini veriyorsa, (Fˉ olarak verilen) inorganik gaz flor emisyonları baca gazında hacimsel % 3 CO₂ esas alındığında 5 mg/m³ sınır değerini aşmamalıdır.

b) İnorganik gaz flor bileşiklerinin tutulması amacıyla toprak alkali metallerin kullanılması durumunda, baca gazında % 3 hacimsel CO₂ miktarı esas alındığında toz biçimindeki emisyonlar 200 mg/m³ sınır değerini aşmamalıdır.

3.7.2. Hammadde kazanım tesisleri ile hazırlama tesisleri arasındaki yollarda Madde 7 bent 7’de verilen esaslar uygulanmaz.

3.7.3. Madde 7’de verilen diğer esaslara uyulmalıdır.

3.7.4. Teknolojik uygulamalarda Türk Standartlar Enstitüsü’nün yayınladığı standartlara uyulmalıdır.

Alüminyum üretim tesisleri aşağıdaki esaslara uyacaktır:

a) Alüminyum oksit üreten tesislerde kalsinasyon fırını baca gazlarındaki toz biçimin-deki emisyon 200 mg/m³ değeri aşmamalıdır.

b) Alüminyum üreten tesislerde gaz biçimindeki inorganik flor bileşikleri (Fˉ olarak verilmiştir.) aşağıdaki sınır değerleri aşmamalıdır.

İç Astarlı Fırınlar (Fırın atık gazlarının toplandığı ve temizlendiği) 1 kg/t-Al

Açık Fırınlar (Hava akımlı) 0.8 kg/t-Al

Islak temizleme tesisinden geçirildikten sonra bacadan geçirilerek Ek 6’ya göre atmosfere atılan atık gazlardaki Fˉ olarak verilen florlu hidrojen emisyonları 2 mg/m³ sınır değerini aşmamalıdır.

c) Alüminyum üreten tesislerde üretilen ton alüminyum başına baca gazlarından olan toz emisyon 20 kg’ı geçemez. Emisyon ölçümünde porozitesi 3 mm olan membran filtre esas alınmalıdır.

d) Fırın atık gazı toplanması durumunda, fırın astarlarının açık olması halinde bile işletme esnasında emiş ağzında atmosfer altı basınç meydana gelmelidir.

e) Madde 7’de verilen ilgili esaslara uyulmalıdır.

f) Gaz biçimindeki flor bileşiklerinin fırın çıkışına yerleştirilen kuru toz tutucular ile tutulduğu astarlı fırınlarda paragraf b ve c’de kütlesel oran olarak belirtilen emisyon sınırlarının altına inilebilir.

g) Alüminyum üretim teknolojisi ve toz biçimindeki emisyonun azaltılmasıyla ilgili uygulamalarda yayınlanan Türk Standartlarına uyulmalıdır.

Bu tesisler aşağıda verilen esaslara uyacaklardır:

a) Atık gazlardaki toz emisyon aşağıdaki sınır değerleri aşmamalıdır.

Kalsinasyon Fırınları : 200 mg/m³

Fırınlar: 200 mg/m³

b) Madde 7’de verilen esaslara uyulmalıdır.

c) Tesis teknolojisi ve emisyonların indirilmesiyle ilgili çalışmalarda Türk Standartlarına uyulacaktır.

Bu tesisler aşağıda verilen esaslara uyacaklardır:

a) Kok ocaklarının alttan ateşlenmesinde kükürtsüz veya kükürtten arıtılmış gaz kullanılmalıdır. Bu ateşleme gazlarında kütlesel H₂S konsantrasyonu 1.5 g/m³, diğer kükürtlü bileşiklerin konsantrasyonu ise 0.5 g/m³ değerini aşmamalıdır. Bu değerler saatlik ortalama değerler olarak ölçülmelidir.

b) Kok ocaklarının doldurulmasında çıkan gazlarda kısa sürelerde islilik derecesi Ringelmann Skalası’na göre 3’ü aşmamalıdır.

c) Kok boşaltmada çıkan gazlar toplanmalı ve tozu alınmalıdır.

d) Yanmamış gazların kamaralardan sızmaları önlenmelidir.

e) Madde 7’de verilen ilgili esaslara uyulmalıdır.

f) Tesis teknolojileri ve emisyonların önlenmesiyle ilgili çalışmalarda Türk Standartlarına uyulmalıdır.