Krom Cevheri, Ferrokrom ve Paslanmaz Çelikle İlgili İstatistiksel Bilgiler ve Yorumlar

Bilindiği üzere, ferrokrom ve dolayısı ile krom cevheri paslanmaz çelik sektörünün önemli girdilerindendir. Biri diğerinin hammaddesi niteliğinde olduğu ve büyük miktarlarda girdi olarak kullanıldığı dikkate alındığında kromit ve ferrokrom kapasitelerinin paslanmaz çelik sektöründeki gelişmelere göre belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu itibarla, kromit , ferrokrom ve paslanmaz çeliğin istatistiksel verileri ve bu verilerdeki değişim nedenleri birlikte ele alınmıştır.

1 - Dünya Krom Cevheri Üretimi

Tablo 1 : Dünya kromit cevheri ve konsantre üretimi (Ton)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007
G. Afrika	6 372 739	7 136 666	7 309 575	7 244 112	6 865 279	8 720 330
Kazakistan	2 349 640	2 781 725	3 290 000	3 581 242	3 366 078	3 687 200
Hindistan	2 698 577	2 210 000	2 948 944	3 255 162	3 600 400	3 320 000
Türkiye	313 637	229 294	506 421	858 729	1 059 901	1 678 932
Zimbabve	734 011	666 357	621 269	819 903	712 908	663 593
Brezilya	279 684	510 640	622 755	676 643	604 145	625 627
Finlandiya	566 090	549 040	579 780	571 103	548 713	556 100
Diğer Ülk.	797 024	1 048 441	1 723 707	2 133 815	2 483 747	2 902 527
TOPLAM	14 111 402	15 132 163	17 602 451	19 140 709	19 241 171	22 154 309

Dünyada kromit cevher üretimi son 10 yılda (1997 - 2007) % 5‘in üzerinde artmış ve dünya ekonomisindeki gelişmelerden dolayı bu artış son 5 yılda (2002 - 2007) % 12 olmuştur.

Son 10 yılda Kazakistan üretimini % 200, Hindistan % 240 ve Güney Afrika % 30 artırmıştır.

Sürekli olarak Güney Afrika, Hindistan ve Kazakistan toplam üretimin % 70‘inden fazlasını gerçekleştirmişlerdir.

Önde gelen üreticilerden G.Afrika, Hindistan ve Kazakistan üretimlerini sürekli artırırken, Türkiye‘nin üretimi aşağıda belirten nedenlerden dolayı iniş ve çıkışlar göstermiştir.   

Dünyada kromit cevher üretimi; 1997 yılında 14 milyon ve 2003 yılında 15 milyon ton olmasına rağmen, Ülkemiz 1997 yılında 1,6 Milyon Ton üretim karşılığında %11 pay ile ikinci sırada yer alırken 2003 yılında 229 294 Ton‘luk üretimi karşılığında %1,5 pay ile yedinci sıraya gerilemiştir. 2007 yılında ise üretimimiz tekrar artış göstererek yaklaşık 1,7 milyon ton ile 4. sıraya yükselmiştir. 

Türkiye‘de kromit cevher üretiminin bu kadar çok dalgalanmasının başlıca iki nedeni bulunmaktadır.

1 - Cevher üretim maliyetlerinin yüksek oluşu ve büyük bir Pazar olan Uzak Doğu‘ya yapılan satışlardaki yüksek navlun ücretleri nedeniyle, ülkemizin büyük üretici olan G. Afrika ve Hindistan ile rekabet edebilme imkanı zayıftır. Bu nedenle cevher üretim maliyeti FOB fiyatların altına düşünce, ülkemizdeki üretici firmalar üretimlerini azaltmakta veya tamamen durdurmaktadır.

Ülkemiz, kromit cevheri fiyatlarının yüksek olduğu yıllarda uluslar arası talebi karşılamakta fazla zorlanmamıştır.

2 - Krom cevherini kullanarak katma değer ve istihdam sağlayacak yeteri kadar tesisimiz bulunmamaktadır. Dolayısı ile üreticiler dış pazarlardaki gelişmelerden doğrudan etkilenmektedir.

Finlandiya‘da cevher üretim maliyetleri yüksek olmasına rağmen, ürettiği cevheri kullanabileceği ferrokrom ve paslanmaz çelik tesisleri olduğundan değişen fiyatlardan fazla etkilenmeden uzun yıllar 500 000 ton/yıl üzerinde üretim gerçekleştirebilmiştir. 

 Kromit Cevheri Pazarlama Satışı

Tablo 2: Dünya Krom Piyasasında Satılan Krom Cevher Miktarları (Milyon Ton)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007
Üretil. Mik.	14,1	15,1	17,7	19,1	19,2	22,2
Satılan Mik.	3,1	3,6	4,5	5,1	6,4	8,5
%	22	24	25	27	33	38

Yukarıdaki tabloda; dünyada üretilen toplam kromit cevherinin ne kadarının dünya krom piyasasında satıldığı görülmektedir. Burada aynı zamanda toplam krom cevherinin ne kadarının üretici ülkelerde başka bir ürün elde etmek için kullanıldığını görmek de mümkündür.

2002 yılında üretilen yaklaşık 14 Milyon Ton kromit cevherinin % 78‘i üretildiği ülkelerde kullanılmış, geriye kalan % 22‘lik kısmı olan 3,1 Milyon Ton ise dünya krom piyasasında satılmıştır. 2007 yılında üretilen yaklaşık 22 Milyon Ton kromit cevherinin % 62‘si üretildiği ülkelerde kullanılmış, geriye kalan % 38‘lik kısmı olan 8,5 Milyon Ton ise dünya krom piyasasında satılmıştır.

Dünya krom piyasasında satılan cevher miktarının devamlı olarak artmasının nedenleri şunlardır;

1 - Dünyada en büyük krom cevheri ve ferrokrom üreticisi olan Güney Afrika‘da son yıllarda baş gösteren enerji krizi nedeni ile mevcut ferrokrom üretim kapasitesini % 10 düşürülmüş ve mevcut cevherler uluslar arası piyasalarda satılmıştır.

2 - Çin sürekli ferrokrom üretimini artırarak dünyada sayılı üreticiler arasına girmiştir. Çok az cevher üretimi bulunan Çin ferrokrom üretimini artırmak için dış piyasalardan fazla miktarlarda cevher satın almıştır.

2007 yılındaki 8 473 142 ton olan satışa ihracat olarak bakıldığında; Güney Afrika‘nın %32, Türkiye‘nin % 15, Hindistan‘ın % 13, Kazakistan‘ın %12 olmak üzere 4 ülkenin toplam ihracattaki payının % 72 olduğu, ithalat olarak bakıldığında ise; Çin‘in % 72, Rusya‘nın % 12, İsveç‘in % 4, Japonya‘nın % 2 olmak üzere 4 ülkenin toplam ithalattaki payının % 90 olduğu görülmektedir.

Belli başlı cevher üreticileri arasında Türkiye bir özelliği ile dikkatleri çekmektedir. Şöyle ki; ürettiği cevherin büyük bir kısmını uluslar arası piyasalarda satışa sunan birinci sıradaki ülke olup, 2007 yılında toplam üretimin % 76‘sını dış pazarlara sunmuştur ve ülkemize en yakın olan Hindistan ve G. Afrika sırası ile üretimlerinin % 33 ve % 31‘ini başka pazarlara satmışlardır.

Kromit Cevheri Kullanım Alanları ve Tüketim Miktarları

Tablo 3 : Kullanım Alanlarına Göre Dünya Kromit Tüketimi (Ton)

KULLANAN SEKTÖR	2003	%	2004	%	2005	%	2006	%	2007	%
Metalurji	13 825  672	91	16 253 943	92	17 878 073	93	17 722 856	92	20 755 861	94
Refrakter	118 143	1	101 012	1	125 462	1	189 423	1	179 729	1
Kimya	768 027	5	752 735	4	595 200	3	671 856	4	530 642	2
Döküm Kumu	420 321	3	494 761	3	541 974	3	657 036	3	688 077	3
TOPLAM	15 132 163	100	17 602 451	100	19 140 709	100	19 241 171	100	22 154 309	100

Metalurji sanayiinde; kromit cevherinin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik yapımında kullanılan ferrokrom üretimidir.

Son yıllardaki verilere bakıldığında; 80‘li yıllarda dünya kromit cevheri üretiminin % 78‘i ferrokrom üretiminde kullanılırken, 90‘lı yıllarda bu oranın % 85‘e, son yıllarda ise % 90‘nın üzerine çıktığı görülmektedir. Diğer kulanım alanı olan döküm kumu ile birlikte ferrokrom üretimi için kullanılan cevher miktarının düzenli olarak arttığı görülmektedir.

2 - Dünya Ferrokrom Üretimi

Tablo 4 : Dünya yüksek karbon ferrokrom üretimi (Ton)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007
G. Afrika	2 288 652	2 721 630	2 960 258	2 505 611	2 818 400	3 535 871
Çin	231 305	423 324	532 000	680 000	858 000	1 060 200
Kazakistan	629 907	755 146	819 511	907 670	928 177	1 070 000
Hindistan	311 918	468 677	527 100	611 373	634 200	820 000
Türkiye	-	24 603	24 956	15 500	55 900	58 846
Diğer Ülk.	1 023 998	947 237	1 002 546	1 138 473	1 075 993	1 093 874
Toplam	4 485 780	5 340 617	5 866 371	5 858 627	6 370 670	7 638 791

2001 yılı hariç dünyada yüksek karbon ferrokrom üretimi 1997‘den itibaren sürekli olarak artmıştır. 2001 yılında üretimin azalmasının nedeni ise paslanmaz çelik üretiminin düşmesinin yanı sıra ferrokromu ikame edecek olan paslanmaz çelik hurdasının çelik üreticileri tarafından fazla miktarda kullanılmasıdır.

Dünyada yüksek karbon ferrokrom üreticisi ülke sayısı 1998 yılında 22 iken 2007 yılında 10‘a kadar gerilemiştir. Bunun nedeni, ferrokrom üretimi cevher rezervi olmayan ülkelerden kromit cevheri üreten ülkelere kaymasıdır.

Çin az miktarda cevher üretmesine rağmen dünyada en fazla ferrokrom tüketicisi olmasından ve ucuz elektrik kullanımından dolayı ferrokrom üretiminde de sayılı ülkeler arasına girmeyi başarmıştır. Bu nedenle bu ülkedeki üretimin artmaya devam edeceği düşünülmektedir. Ayrıca Güney Afrika 2013‘e kadar süreceği belirtilen enerji açığını kapatmak için yapacağı yatırımlardan dolayı enerji fiyatların yüksek olacağı tahmin edilmektedir. Bu durumda G. Afrika, Çin‘e karşı olan enerji avantajını büyük oranda kaybedebilir. 

Güney Afrika krom cevherinde olduğu gibi ferrokrom üretiminde de dünya üretiminin % 40‘ını gerçekleştirin tek ülkedir.

Ferrokrom üretimini düzenli olarak artıran ülkeler G. Afrika, Kazakistan, Hindistan ve Rusya olmuştur. Türkiye‘de ise cevher üretimi gibi ferrokrom üretimi de süreklilik arz etmemektedir. 2007 yılı verilerine göre dünyada 1 milyon ton üzerinde krom cevheri üreten 4 ülkeden biri Türkiye olmasına karşın ferrokrom üretiminde on ülke arasında 10. olması düşündürücüdür. 

1997 - 2007 yılları arasında ferrokromdaki yıllık artış miktarı % 7 ile ortalama 350 000 ton/yıl olmuştur. 1 ton ferrokrom üretimi 4 MW elektrik enerjisi gerektirmektedir. Bu da yılda ilave 1,5 milyon MW elektrik enerjisi demektir. 2002 - 2007 arasında ferrokrom üretimindeki ortalama 650 000 ton/yıl artış referans olarak alındığında ve üretimin bu şekilde devam etmesi durumunda yılda ilave 2,5 milyon MW elektrik enerjisine ihtiyaç duyulacaktır.  

Karayolları, demiryolları ve limanlar gibi alt yapı ihtiyaçları ile birlikte her yıl bu miktarda enerji ihtiyacının Kazakistan. Çin ve G. Afrika tarafından karşılanması zor olabilecektir. Ferrokrom üretiminin aynı şekilde artması durumunda ileride enerji temini ferrokrom üretiminde en büyük dar boğazı oluşturacaktır.  

Dünya ferrokrom üretiminin % 90‘ından fazlasını Y.K. ferrokrom, % 9 -8‘ini ise D.K. ferrokrom teşkil etmektedir.

Çin‘deki paslanmaz çelik potansiyelinin çok fazla oluşu, kromit cevheri ve ferrokrom üretimi ile dünyada sürekli söz sahibi olan Güney Afrika‘nın durumunun dikkate alındığında,  gelecekteki krom, ferrokrom ve paslanmaz çelik sektörlerini, bu iki ülkenin durumu doğrudan olumlu veya olumsuz yönde etkileyeceği düşünülmektedir.

3 - Dünya paslanmaz çelik üretimi

Tablo 5 : Dünya paslanmaz çelik üretimi (Bin Ton)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007
Amerika	2 185	2 223	2 400	2 238	2 459	2 170
Belçika	688	888	1 045	1 032	1 522	1 520
Finlandiya	627	1 074	1 186	1 124	1 303	975
Almanya	1 649	1 652	1 722	1 589	1 721	1 499
İtalya	1 471	1 443	1 555	1 606	1 832	1 610
İspanya	1 096	1 172	1 103	1 127	1 257	1 105
Çin	1 150	2 000	2 805	3 350	5 363	7 610
Hindistan	1 100	1 250	1 525	1 710	1 777	1 850
Japonya	3 835	4 113	4 188	3 983	4 087	4 017
G. Kore	1 559	1987	2 337	2 289	2 278	1 942
Tayvan	1 394	1 480	1 579	1 506	1 641	1 515
Diğer Ülk.	4002	3729	3728	3153	3370	2724
Toplam	20 756	23 011	25 173	24 707	28 610	28 537

Dünya paslanmaz çelik üretimi 1998 - 2007 arasında yıllık olarak ortalama % 7 oranında büyümüştür.

Avrupa‘da paslanmaz çelik üretimi 1998 yılında 7,1 milyon ton ile % 43 iken 1 milyon ton artarak 2007 ‘de 8,2 milyon ton‘a çıkmasına rağmen dünya üretimindeki payı % 28‘e düşmüştür.

Asya üretimini oluşturan Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore ve Tayvan‘ın toplam üretimi ise 1998 yılında 6,5 milyon ton ile % 39 iken 2007 ‘de 10,4 milyon ton artarak 16,9 milyon ton olmuş ve Dünya üretimindeki payı  % 60‘a çıkmıştır. Paslanmaz çelikte üretim ağırlıklı olarak Avrupa‘dan Asya ülkelerine kaymış bulunmaktadır.

1998‘de Çin‘in 277 000 ton ile üretim payı % 1,7 iken, 2007‘de üretimini % 2645 artırarak 7,6 milyon ile payını % 27 ye çıkararak dünya paslanmaz çelik üretiminde lider konumuna gelmiştir.

Dünyada krom cevheri ve ferrokrom üretiminde G. Afrika, paslanmaz çelik üretiminde ise Çin söz sahibi ülkeler olmuştur. İki ülkedeki gelişmeler cevher ve ferrokrom fiyatlarını etkilemektedir. Örneğin son zamanlarda Güney Afrika‘da yaşanan enerji krizi nedeniyle ferrokrom üretiminin düşmesi ve paslanmaz çeliğe talebin de artması ile birlikte ferrokrom fiyatları 3000 - 3500 $/ton gibi rekor seviyelere çıkmıştır. 

Özetle:

2001 yılı hariç dünyada cevher, ferrokrom ve paslanmaz çelik üretimi 1997‘den itibaren sürekli artmıştır. Krom cevheri ve ferrokrom üretiminde G. Afrika, paslanmaz çelik üretiminde ise Çin ilk sırada yer almakla birlikte Çin ferrokrom üretimini sürekli attırarak önde gelen ferrokrom üreticisi konumuna gelmiştir. Enerji yoğun sektör olan ferrokrom üretiminde dar boğaz enerji teminidir. Paslanmaz çelik sektörü; üretimi devamlı artan ve bu hususta dünyada sürekli yeni yatırımlar yapılan sanayi dallarından biri haline gelmiştir. Kromit cevheri üretiminin geleceğe yönelik projeksiyonları yapılırken; kromit, ferrokrom ve paslanmaz çelik sektörlerinin bir arada irdelenmesi gerekmektedir.

EROL TAHTAKIRAN 

Not: Yukarıdaki veriler İnternational Chromium Development Assocaition (ICDA) - 2008 Edition ve 2006 - Edition‘dan alınmıştır.

Kromla ilgili yayımlanan diğer yazılar

-Kromit,Ferrokrom ve Paslanmaz Çelik Sektörlerine Genel Bir Bakış (Nisan-2007/Madencilik Bülteni)

-Krom Cevheri Standartları ve Pazarlanması (Ocak-2008/Madencilik Bülteni)

-Ülkemiz Krom Cevherinin Metalurjik Özellikleri (Eylül-2008/www.maden.org.tr)