MADEN MÜHENDİSLERİNİN, KARA VE DEMİRYOLLARI, BÜYÜK SANAT YAPILARI, BARAJ, METRO VEYA YOL ÇALIŞMALARINDA JEOLOJİK - JEOTEKNİK ETÜTLERE YÖNELİK TEMEL SONDAJ ÇALIŞMALARINDA GÖREV ALABİLMELERİNE İLİŞKİN YAZI

Sanayileşme, kentleşme, konut ihtiyacı, altyapı çalışmaları ve ülkemizin deprem kuşağı üzerinde yer alması nedeniyle yer seçimi, zemin özelliklerinin belirlenmesi, uygun malzeme seçimi ile üst yapının bunlara uygun tasarımı ve inşası hayati önem taşımaktadır. Bütün bu faaliyetlerin her aşamasında bilimsel çalışmalar önem kazanmaktadır. Değişik projelerde; genel planlama, ön fizibilite, fizibilite, uygulama,işletme ve denetim aşamaları takip edilerek süreç, inşa öncesi, inşa sırası ve inşa sonrası olmak üzere planlanmakta ve uygulanmaktadır. Bütün bu aşamaların tamamı mühendislik çalışmaları olup, çok disiplinli çalışmayı ve ortak organizasyonu gerektirmektedir. Kaya zemin söz konusu ise, bu tür zeminlerde yapılacak temelin tanımlanması ve tasarım çalışmalarında en uygun kaya mekaniği prensipleri uygulanmalıdır. Maden Mühendisliği eğitiminde, oldukça detaylı bir şekilde Kaya Mekaniği dersi okutulmaktadır. Maden Mühendisleri aldıkları eğitim gereği ;

- Laboratuar ve arazi deneyleri (özellikle kaya zeminlerde),

- Her türlü zeminde oluşturulan şev/yamaç stabilite çalışmaları,

- Zeminlerin mühendislik tanımlanması,

- Nümerik modelleme, alanlarında görev almaktadır.

Yer-zemin araştırmalarında maden mühendislerinin yer alması aldığı eğitimin gereği olup, üniversitelerin maden mühendisliği bölümlerinde bu konuyla ilgili pek çok ders okutulmaktadır.

Kaya mekaniği dersi almış maden mühendisleri; yerin kaya ve geçiş kayacı olarak tanımlanan kısımlarını oluşturan doğal malzemelerin mekanik etkiler altında davranışını ve dayanım özelliklerini gerek yerinde gerekse laboratuar ortamında yapılan deneylerle belirler, yer yapısını belirlemek için gerekli ön araştırma çalışmalarında sondaj ve kazı işlemlerini tasarlar ve uygular, bunun yanı sıra yer yüzeyi ve yeraltının duraylılığı ve yüzey yapılarına etkisini belirler, kaya yamaçlarının dinamik ve statik yükler altındaki davranışlarını tanımlar, duraylılığı sağlayacak sağlamlaştırma önerilerini tasarlar ve uygular.

Karayolları, demiryolları projelerinde ve kentsel ulaşım için metro çalışmaları, baraj, santral gibi yerüstü tesisleri, yer altı santralleri, sığınak, depo gibi yeraltı yapılarının inşasında, proje çalışmalarından başlayarak üretim aşaması ve sonrasında işin özelliğine bağlı olarak maden mühendisleri de görev alıp, sorumluluk üstlenmektedir. Bu çalışmalar; yer seçimi, zemin cinsi tayini ve zeminin davranış özelliklerinin belirlenmesi, kazı ve şev stabilitesi, döküm yığınının duraylılık çalışmaları, kayaçların kesilebilirlik ve mekanik özelliklerinin tespiti, tünel-metro açıklıklarının kazı ve tasarımıdır. Madencilikle direkt ilişkili olan bu çalışmalar maden mühendislerinin çalışma alanları içerisinde yer almaktadır.Bunların dışında altyapı ve üstyapı inşasında kullanılan agrega ve yapıtaşlarının kalitesinin tespiti ve üretimi ise, bire bir maden mühendislerinin uzmanlık ve çalışma alanıdır.

Tünel projelerinin iş akışında tünel tasarımından inşaat bitimine kadar geçen süre içinde yapılan havalandırma, delme-patlatma, ekipman seçimi, tahkimat, nakliye, su atımı ile zararlı gazlar ve tozlar ile mücadele gibi yapılan işler maden mühendisliği disiplini içerisinde yer almakta ve dünyadaki uygulamalarda bu alanda maden mühendisi çalıştırılmaktadır. Tasarım sırasında yapılan gerek zemin ve gerekse kaya mekaniği hesaplamaları ve uygulamaları maden mühendisliği bölümlerinde verilen temel derslerdir. Ayrıca tünellerin inşaatında yapılan havalandırma, delme-patlatma işlemi, tünel ve kuyu açılması sırasında kullanılan delici makinaların (TBM) seçimi ve uygulanması maden mühendisliği disiplininin temel konularındandır. Maden mühendisleri almış oldukları temel eğitim neticesinde, sondaj ve kaya mekaniği konusunda uzman olarak yetişmektedirler. Nitekim halihazırda Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü‘nün sondaj işlerinin yürütümünden sorumlu olan "Sondaj Dairesi"nin personelinin tamamı maden mühendislerinden oluşmaktadır.

Yeraltında makina ve ekipmanların seçimi ve çalıştırılması, kapalı alanlarda çalışma ve zehirli gazlarla, tozla mücadele vb. uzmanlık gerektirmekte ve ciddi kazalara neden olabilecek yüksek riskler taşımaktadır. Yine, son zamanlarda HES projeleri kapsamında yapılan bazı tünel çalışmalarında ve karayolları için açılan bazı tünellerde yüksek miktarlarda metan gazı ve karbondioksit gazı tespit edilmiştir. Metan gazının havada belli bir oranda bulunmasının patlamaya neden olduğu bilinmektedir. Meydana gelebilecek bir patlama, çalışanlar için çok büyük yaşamsal risk oluşturacaktır.

Ayrıca tünellerin inşası sırasında ve kullanım süresi boyunca yapılması gerekli olan havalandırma işlemlerinin projelendirilmesi ve uygulanmasında ülkemizde bu konuda lisans eğitimi alan tek mühendislik disiplini maden mühendisliğidir. Bu nedenlerle, aldıkları eğitim ve mesleki deneyimleri gereği bu konularda uzmanlaşmış olan maden mühendislerinin bu projelerde en başından en sonuna kadar görev alması oldukça önemlidir. Gerek basında yer alan ve gerekse resmi kaza istatistikleri yeraltı tünel-metro çalışmalarında kaza sıklığının yüksek olduğunu göstermektedir.

Ülkemizde afet ve acil durum olarak tanımlanan tüm olaylar, maden mühendisinin eğitimini aldığı çalışma ve bilgi alanı içerisinde olup, bu olaylarla ilgili gerekli önlemleri alma ve uygulama bilgisi, becerisi, donanımı ve yetkinliğe sahip kılmakta olup, bu anlamda diğer mühendislik disiplinlerinden ayrı kılmaktadır. Bu farklılık; özellikle liderliğini maden mühendislerinin yaptığı, yönlendirdiği, talimat verdiği ve birlikte çalıştığı maden işçilerinin,1999 yılı İzmit,Düzce ve 2011 yılı Van depremleri ile ülkemizde yaşanan birçok maden kazasında başarılı çalışmalarıyla ortaya çıkmıştır.

Yapılan değerlendirmeler çerçevesinde; maden mühendislerinin, "Otoyol, Devlet Yolu, Demir Yolu veya İl Yolu Etüt ve Proje Mühendislik Hizmetleri İşleri" ile "Büyük sanat yapıları (köprü, tünel, viyadük vb.), baraj, metro veya yol çalışmalarında Jeolojik - Jeoteknik etütlere yönelik temel sondaj çalışmalarında" görev alabilmeleri için gerekli düzenlemelerin yapılmasını ve bu kapsamda yürütülen faaliyetlerde hazırlanan şartnamelerde teknik ve/veya anahtar personel kapsamına alınması hususunu belirtir, çalışmalarınızda başarılar dileriz.

Saygılarımızla,

Mehmet TORUN

Yönetim Kurulu Başkanı

DAĞITIM:

Başbakanlık

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

Kamu İhale Kurumu Başkanlığı

Karayolları Genel Müdürlüğü

Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü

Büyükşehir Belediye Başkanlıkları