‘Yanan bizdik, siz kömür sandınız’

Cem Gurbetoğlu

Maden Mühendisleri Odası hazırladığı ‘Madencilikte yaşanan iş kazaları raporu‘ ile madenlerde yaşanan ihmallere bir kez daha dikkat çekti.
Dünya taşkömürü rezervinin binde 3‘ü, linyit rezervinin ise yüzde 2‘si Türkiye‘de bulunuyor. 1980 sonrası başlayan özelleştirme furyasına rağmen kömür üretiminin çok büyük bölümünü hala EÜAŞ, TKİ ve TTK gibi kamu kuruluşları yapıyor. Ancak bu kamu kuruluşları geçmişte yaptıkları işlerin önemli bir bölümünü taşeron şirketler aracılığıyla yürütüyor. Taşeronlaştırma ise tüm sektörlerde olduğu gibi güvencesiz ve örgütsüz çalışmayı dayatıyor. Taşeronlaştırma ardı ardına duyulan maden kazalarıyla kendini gösteriyor.
Maden Mühendisleri Odası‘nın "Madencilikte yaşanan iş kazaları" başlıklı raporu özelleştirme ve taşeronlaştırma politikalarıyla iş kazalarının nasıl kol kola ilerlediğine dikkat çekiyor.

ÖZEL MADENLERDE İŞÇİ SAYISI 4 KAT ARTTI
1995 yılında kömür madenciliğinde 25 bin 628 kişi çalışırken, 2008 yılında bu rakamın yüzde 94,42 artışla 49 bin 487‘ye ulaştığı aktarılan raporda, aradan geçen 13 yılda kamu madenlerinde istihdam artışı yaşanmazken özel madenlerde istihdamın 4 kat arttığına dikkat çekildi. Rapora göre, 1995 yılında madencilikte toplam istihdamın 59,5‘ini sağlayan kamu kuruluşları, bugün sadece yüzde 30,4‘lük bir istihdam sağlıyor.

YÜZDE 43‘ÜNDE ÖLÇÜM YAPILMIYOR
Raporda, özel sektörde çalışan işçilerin yaklaşık yüzde 79‘nun ilkokul veya ortaokul mezunu olduğu da vurgulandı. Rapora göre varolan 250 kömür işletmesinin 7‘sinde Fenni Nezaretçi yok. Yine patlayıcı bulunan 101 kömür madeninin yüzde 23‘ünde patlayıcı madde deposu bulunmuyor. Yeraltı kömür madenciliği yapan 157 işletmenin ise yüzde 43‘ünde herhangi bir gaz ölçümü yapılmıyor.
Maden işletmeleri için zorunluluğu kaldırılan İşletme Belgesi ise belgeli çalışması gereken 240 işyerinden 200‘ünde yok. Yani kömür madenlerinin yüzde 83‘ü belgesiz çalışıyor. Yasaya göre işyeri hekimi gereken işyerlerinin yüzde 20‘sinde işyeri hekimi bulunmazken, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu bulunması gereken işyerlerinden yüzde 18‘inde kurul yok.

ÖZELLEŞTİRME ÖLDÜRDÜ
Ölümlü maden kazalarında görülen işçi sağlığı ve güvenliği yetersizliklerinin benzer nitelikte olduğu aktarılan raporda, "ülkenin gelişmesinin önündeki engelin kamu kuruluşları olduğu"söylemiyle yürütülen özelleştirmelerin madencilik sektörüne kamu madencilik kuruluşlarının kapatılması, özelleştirilmeleri, madenlerin rödovans (kiralama) ile devri ve kamunun sorumlu olduğu işleri özel sektöre yaptırması şeklinde yansıdığı bildirildi.
Raporda, madencilik sektöründe özelleştirme, rödovans ve taşeronlaştırmanın iş kazalarını arttırdığı tespitine yer verildi.
Özel madenlerin büyük çoğunluğunda ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerde yer alan sağlık ve güvenlik organizasyonun yer almadığı vurgulanan raporda, uygun tahkimat, havalandırma, gaz ölçüm cihazları, kişisel koruyucular, eğitim, tahliye ve uygun patlayıcılar gibi konularda gerekli önlemlerin alınmadığı ifade edildi. Yeterli uzman ve denetim elemanının bulunmamasının kazalara davetiye çıkardığı kaydedilen raporda, çalışanların örgütsüzlüğünün de kazaların artmasında önemli bir etken olduğuna dikkat çekildi.